Ο Ορθόδοξος Λόγος με τον π. Μ. Πομαζάνσκι για τον Σχέμμαν
21 Απριλίου / 4 Μαΐου 1970
Δευτέρα της Εβδομάδας του Θωμά
Αγαπητέ Πατέρα εν Χριστώ, Μιχαήλ,
Χριστός Ανέστη! Ευλόγησέ μας, Πατέρα!
Πιθανώς έχουν περάσει δύο χρόνια τώρα, αν όχι περισσότερα, από τότε που μας έγραψες και υπέβαλες ένα χειρόγραφο για δημοσίευση. Η αρχή μιας μακράς επιστολής που άρχισα να σου γράφω τότε είναι θαμμένη κάπου μαζί με το χειρόγραφό σου ανάμεσα στα ακόμα ανοιχτά πράγματά μας. Σου ζητώ συγγνώμη για αυτή την αμέλεια. Καθώς είμαστε μόνο οι δύο μας για να κάνουμε όλη τη δουλειά της μικρής μας “κοινότητας”, κάποια πράγματα απλά δεν γίνονται, και αν και η νέα μας τοποθεσία έξω από την αποσπαστική πόλη επιτρέπει περισσότερη συγκέντρωση, είμαστε ακόμα πολύ πίσω σε όλα.
Τα τελευταία χρόνια διαβάσαμε με ενδιαφέρον μερικά από τα άρθρα σου στο The Logos και αλλού. Ήμασταν ιδιαίτερα ευχαριστημένοι να δούμε κάποιον εκτός της ρωσικής εκκλησιαστικής κατάστασης να γράφει με τόση συμπάθεια και κατανόηση για την Ρωσική Εκκλησία εκτός Ρωσίας, και θαυμάσαμε επίσης την καθαρή κατανόησή σου των αρχών που εμπλέκονται στη σημερινή μάχη της Ορθοδοξίας με την αποστασία.
Όπως θυμάμαι, το άρθρο που μας υπέβαλες το θεωρήσαμε μάλλον πολύ γενικό για τη χρήση μας, καθώς προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε σε πρακτικά ζητήματα καθώς και σε τυπικές ορθόδοξες πηγές. Αν όμως επιθυμείς ακόμα να συνεργαστείς μαζί μας, υπάρχει ένα άλλο είδος άρθρου που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε.
Με τον Ορθόδοξο Λόγο Μαρτίου-Απριλίου αρχίζουμε μια περιστασιακή σειρά άρθρων για την “Ανακαινισμένη Ορθοδοξία”, στην οποία ελπίζουμε να εντοπίσουμε μερικές από τις κυριότερες ροές και προσωπικότητες που προσπαθούν να οδηγήσουν την Ορθοδοξία από τον ευθύ και παραδοσιακό δρόμο σε θέσεις που, αν και δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμες ως αίρεση, δεν είναι πλέον ορθόδοξες. Το πρώτο άρθρο, από έναν κορυφαίο Ρώσο θεολόγο, π. Μιχαήλ Πομαζάνσκι, επισημαίνει τον προτεσταντισμό της “λειτουργικής θεολογίας” του π. Α. Σχέμμαν. Εμείς ελπίζουμε αργότερα να γράψουμε ένα άρθρο για τον αιθέριο “εσωτερικό χιλιασμό” του Αρχιεπισκόπου Ιωάννη Σαχόβσκυ. Για ένα άλλο θέμα σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσες να μας δώσεις ένα άρθρο: το θεολογικό-φιλοσοφικό υπόβαθρο, τις υποθέσεις, τις επιπτώσεις, κ.λπ., των δραστηριοτήτων και των λόγων του Αθηναγόρα, του Ιακώβου, κ.ά. Υπάρχει τουλάχιστον μία καθαρή αίρεση που εμπλέκεται εδώ, την οποία ο Ιάκωβος πρόσφατα εξέφρασε λέγοντας “όλες οι χριστιανικές ομολογίες αποτελούν το Σώμα του Χριστού”; αλλά φαίνεται ότι εμπλέκονται πολύ περισσότερα από αυτό. Ο Αθηναγόρας φαίνεται να είναι χιλιαστής, μιλώντας για την “τρίτη εποχή του Αγίου Πνεύματος”, βλέποντας οράματα ενός “κοινού ποτηρίου”, κ.λπ. Ο “μεταρρυθμιστικός” ζήλος τους φαίνεται να επεκτείνεται στην ανατροπή όλων των ορθόδοξων και παραδοσιακών ενώ υποκλίνονται στην πιο φτηνή μορφή αθεϊστικού ανθρωπισμού. (Δες τα άρθρα του π. Πατρινάκου σε πρόσφατους τόμους του Ορθόδοξου Παρατηρητή—λέει μάλιστα ότι δεν χρειάζεται πια να προσευχόμαστε για καλό καιρό, γιατί ο άνθρωπος τώρα “ελέγχει” αυτό! Μπορώ να σου στείλω αντίγραφα αν δεν τα έχεις.) Κ.λπ., κ.λπ.
Ποια είναι η έμπνευση πίσω από όλα αυτά; Πού οδηγεί; Ποιες είναι οι θεολογικές-φιλοσοφικές πρώτες αρχές του; Με λίγα λόγια, αυτό που θα θέλαμε να δούμε είναι μια τεκμηριωμένη έκθεση της ουσίας (από την εκκλησία και φιλοσοφικές απόψεις) του Αθηναγόρα-Ιακωβισμού, ώστε η ασθένειά του να μπορεί να εντοπιστεί και ελπίζουμε να εκδιωχθεί από την Εκκλησία.
Θα θέλαμε να ακούσουμε τις σκέψεις σου για αυτό. Ζητώντας την ευλογία σου και τις προσευχές σου,
Με αγάπη εν Χριστώ τον Σωτήρα μας,
Ευγένιος Ρόουζ