Τσάρος, Σοβιετικοί, Μειεντόρφ
1/14 Ιουνίου 1970
Άγια Πεντηκοστή
Αγαπητέ Αδελφέ εν Χριστώ, Δανιήλ,
Ελπίζω αυτή η επιστολή να σας βρίσκει καλά και στη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, της Γιορτής της οποίας την Κατάβαση στους Αποστόλους γιορτάσαμε σήμερα. Περάσαμε την ημέρα εδώ και διαβάσαμε τις γονυκλισίες μόνοι μας, καθώς έχουμε ταξιδέψει πολύ τελευταία και σκοπεύουμε να πάμε στο Σαν Φρανσίσκο ξανά σε δύο εβδομάδες για την ημέρα της κοίμησης του Βλαδίκα Ιωάννη. Οι ασυνήθιστες βροχές μας, που ξέσπασαν ξανά χθες, έκαναν το δρόμο μας κάπως ολισθηρό σε κάθε περίπτωση. Έχω την αίσθηση ότι ο καιρός μας προμηνύει έναν κρύο, λευκό χειμώνα, για τον οποίο θα πρέπει να αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε!
Μια σύντομη αναφορά βιβλίου: ήμουν κάπως απογοητευμένος από το “Hunt for the Czar”, περιμένοντας να βρω περισσότερα για την μυστηριώδη φιγούρα του Γκενελέβσκι, για τον οποίο ο συγγραφέας έχει προφανώς γράψει άλλο βιβλίο. Στην πραγματικότητα, δεν αποκαλύπτεται τίποτα νέο στο βιβλίο, και το μόνο που τεκμηριώνεται είναι το γεγονός ότι σε διάφορες χρονικές περιόδους διάφοροι άνθρωποι πίστευαν ότι ένα ή περισσότερα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας διέφυγαν από την Εκατερίνμπουργκ. Βρήκα τον συγγραφέα πολύ επιρρεπή να καταλήγει σε συμπεράσματα που ευνοεί, και τα οποία τις μισές φορές απλώς δεν βγάζουν νόημα: για παράδειγμα, η εύρεση ενός αποκόμματος εφημερίδας ενός “Νικολάου Ρομανόφ” που επισκέπτεται το Σ.Φ. το 1919 τον κάνει να πιστεύει ότι είναι πολύ πιθανό να ήταν ο Τσάρος—αλλά αν ήταν κρυμμένος, σίγουρα δεν θα αυτοαποκαλούνταν “Νικόλαος Ρομανόφ”! Γενικά, το βιβλίο είναι γεμάτο από εικασίες και υπονοούμενα που, νομίζω, πραγματικά δεν οδηγούν πουθενά, διότι (αφήνοντας στην άκρη για την ώρα οποιαδήποτε απόδειξη υπάρχει από την αντίθετη πλευρά) η όλη ιδέα της επιβίωσης της αυτοκρατορικής οικογένειας δεν έχει ψυχολογικό νόημα, είτε από την πλευρά του Τσάρου είτε από αυτή των Μπολσεβίκων, και μπλέκεται σε πολλές αυτοαντιφάσεις. Για παράδειγμα, πολλές φορές ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο Τσάρος και ο Τσαρίβιτς ήθελαν να ζήσουν στην Πολωνία επειδή ήταν κοντά στη Ρωσία σε περίπτωση που η πολιτική κατάσταση άλλαζε—αλλά αν ο Τσάρος είναι ανώνυμος και προσπαθεί να κάνει όλους να πιστέψουν ότι είναι νεκρός, ποιος ρόλος μπορεί να έχει στην ρωσική πολιτική; Και όσο περισσότερο περιμένει να αποκαλυφθεί, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να πείσει τους ανθρώπους ότι μπορεί να είναι ζωντανός; αν θέλει να είναι έτοιμος να επανέλθει στον θρόνο, σίγουρα πρέπει να αφήσει τους ανθρώπους να γνωρίζουν ποιος και πού είναι πολύ νωρίτερα. Ξανά: αν ο Τσάρος είναι τόσο ανήσυχος να κάνει όλους να πιστεύουν ότι είναι νεκρός, τι κάνει να έρχεται στο Σ.Φ. “πολύ πιθανόν” για να ετοιμάσει ένα τρελό βιβλίο για τη διαφυγή του για δημοσίευση και στη συνέχεια να το πουλήσει στις ταινίες!!; Τα μέρη του “Rescuing the Tsar” που παραθέτει ο συγγραφέας σίγουρα δεν μεταφέρουν πολλή πειθώ ως προς την αλήθεια τους, φαίνονται περισσότερο σαν φανταστική κατασκοπεία. Και από την μπολσεβίκικη πλευρά: ποια δυνατή αποζημίωση θα μπορούσε να τους είχε πείσει να αφήσουν μια τόσο μεγάλη πιθανή εμπόδιο στην υπόθεσή τους (το ίδιο σύμβολο της “παλιάς τάξης”) από την εξουσία τους; Και από πότε άρχισαν να εμπιστεύονται τους εχθρούς τους να κρατούν ένα τέτοιο αδύνατο μυστικό; Αλλά αντίθετα, η μπολσεβίκικη ψυχολογία είναι αρκετά κατανοητή αν πραγματικά σκότωσαν την αυτοκρατορική οικογένεια: φυσικά δεν θα άφηναν ποτέ τον Τσάρο από τα χέρια τους, και υπό τις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου είναι πολύ πιθανό ότι η δολοφονία θα εκτελούνταν όχι δημόσια με εντολή από την κορυφή, αλλά όπως οι συνθήκες (η προέλαση του Λευκού Στρατού) απαιτούσαν; φυσικά δεν μπορούσαν να παραδεχτούν στον κόσμο ότι είχαν δολοφονήσει ολόκληρη την οικογένεια (αθώες γυναίκες και παιδιά—τίποτα για τους Σοβιετικούς, αλλά η παγκόσμια γνώμη πρέπει να σεβαστεί!) και γι’ αυτό η πρώτη ανακοίνωση ανέφερε μόνο ότι ο Τσάρος είχε “εκτελεστεί” και άφησε ασαφές πού ήταν η υπόλοιπη οικογένεια—μια προγραμματισμένη σφαγή ολόκληρης της οικογένειας σίγουρα δεν ήταν στα συμφέροντα των μπολσεβίκων. Είναι επίσης κατανοητό γιατί δεν μπορούσε να βρεθεί κανείς που να έχει γίνει μάρτυρας της πράξης—οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι συμμετέχοντες ήταν πίσω από τις κομμουνιστικές γραμμές, όπου οι μπολσεβίκοι μπορούσαν να τους χειριστούν όπως ήθελαν, και αν κάποιος από τους δολοφόνους πιανόταν από τους Λευκούς, δεν ήταν πιθανό να ομολογήσει μια τέτοια εγκληματική πράξη που θα σήμαινε το θάνατό τους; το ένα άτομο που υποτίθεται ότι συμμετείχε, κατανοητά δήλωσε ότι ήταν έξω από το κτίριο τη στιγμή εκείνη. Όλα αυτά τα ψυχολογικά στοιχεία, αν και δεν είναι άμεσες αποδείξεις από μόνα τους, επιβεβαιώνουν την γενικά αποδεκτή ιστορία της σφαγής, για την οποία υπάρχουν άλλωστε αρκετές καλές αποδείξεις που δεν φαίνεται να υπάρχει λογικός λόγος για τους Σοβιετικούς να έχουν κατασκευάσει. Χωρίς αρκετά ισχυρές αποδείξεις για το αντίθετο, νομίζω ότι η ιστορία της επιβίωσης των Ρομανόφ θα πρέπει να καταταγεί μαζί με τις παρόμοιες ιστορίες που αφορούν τον Δομήνικο Λουδοβίκο XVII, ο οποίος προφανώς πέθανε ή σκοτώθηκε ως παιδί στη φυλακή υπό εξίσου ασαφείς συνθήκες που η επαναστατική κυβέρνηση δεν ήθελε να αποκαλύψει, αλλά που αναστήθηκε πολλές φορές σε μεταγενέστερους θρύλους. Η ψυχολογία διαφόρων διεκδικητών, αν και περίεργη, έχει αρκετούς προηγούμεντες (ψευδείς Δημήτριοι και κατά δεκάδες!) ώστε να μην είναι εκπληκτική.
Εδώ είναι Ιούνιος και έχουμε μόλις αρχίσει το Μάρτιο-Απρίλιο Ορθόδοξο Λόγο, σχεδόν το μισό από το οποίο θα αφιερωθεί στην υπηρεσία του Πατέρα Ερμάν, ελπίζοντας σε δύο χρώματα. Προσευχηθείτε για εμάς. Αυτούς τους επόμενους δύο μήνες θα είναι μια δοκιμασία, αλλά μετά από αυτό, με τη χάρη του Θεού, θα πρέπει να αρχίσουμε να προοδεύουμε. Ο αδελφός του Γκλέμπ έρχεται για μερικές ημέρες αυτή την εβδομάδα, και θα τον αφήσουμε να προσπαθήσει να ολοκληρώσει την πτέρυγα της λινοτυπίας στο τυπογραφείο. Ο π. Αλέξιος θα είναι πιθανότατα εδώ μέσα σε δύο εβδομάδες για να συναρμολογήσει τη λινοτυπία, και τότε μπορούμε πραγματικά να αρχίσουμε τη δουλειά. Έχουμε ήδη μια δεξαμενή υγρού αερίου γι’ αυτό, και πριν από πολύ καιρό μπορεί να έχουμε ακόμη και τέτοιες σύγχρονες ανέσεις όπως μια εστία αερίου και ψυγείο αερίου! Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ονειρευόμαστε να ολοκληρώσουμε περισσότερα κτίρια ώστε να αποκτήσουμε περισσότερη προστασία από τις αδιάκοπες ομίχλες του Νοεμβρίου-Σεπτεμβρίου και μερικές φορές αργότερα. Ελπίζουμε να έχουμε περισσότερη χιονόπτωση φέτος και έτσι να αποφύγουμε τις ομίχλες τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο, οι οποίες εγκαθίστανται με μεγάλες βροχερές περιόδους.
Αναφέρθηκα ότι ο π. Μιχαήλ Αζκούλ μας έστειλε μια εξαιρετική απάντηση στην επίθεση του π. Σχμεμάν κατά της Ρωσικής Εκκλησίας του Εξωτερικού (η απάντησή του στην Λυπηρή Επιστολή του Μητροπολίτη Φιλάρετου); Στη μεταξύ τους αλληλογραφία, ο π. Σχμεμάν τελικά παραδέχθηκε ότι απλώς δεν είχε τα γεγονότα σχετικά με τη Ρωσική Εκκλησία του Εξωτερικού. Το χειρόγραφο απορρίφθηκε από τον π. Μειεντόρφ για την Ορθόδοξη Εκκλησία (ο π. Μιχαήλ σημειώνει ότι ο π. Μειεντόρφ είναι εξαιρετικά συναισθηματικός σχετικά με τη Σύνοδο και απλώς δεν μπορεί να λογικευτεί γι’ αυτό, ενώ ο π. Σχμεμάν είναι κάπως πιο λογικός, καθώς η μισή οικογένειά του είναι στη Σύνοδο!), αλλά είναι εξαιρετικά αντικειμενικός και δίκαιος, και αναφέρει ένα γεγονός που δεν έχει αναφερθεί προηγουμένως—ότι οι διαπραγματεύσεις Μόσχας-Μητρόπολης πραγματοποιήθηκαν στη Γενεύη και τη Νέα Υόρκη υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, με εκπροσώπους του ΠΣΕ παρόντες! Αχ, για την αγαπημένη μας Αλάσκα—ο Επίσκοπος Θεοδόσιος έχει πάει στη Μόσχα δύο φορές (μία για την κηδεία του Πατριάρχη και αρκετές εβδομάδες πριν για να λάβει το “Τομός”), και στις 5 Ιουνίου (μόλις λάβαμε φωτογραφίες) ο Επίσκοπος Ιουβενάλιος (δεύτερος κάτω από τον Νικολάι στο Τμήμα Εξωτερικών Σχέσεων) υπηρέτησε μαζί του μπροστά στα λείψανα του Πατέρα Ερμάν και στο νησί Σπρούς. Επόμενο, περιμένουμε πλήρως να ακούσουμε ότι οι Σοβιετικοί, από “αδελφικά” αισθήματα, στέλνουν μοναχούς στο νησί Σπρούς—ένα ιδανικό κέντρο κατασκοπείας. Ο Θεός να μας σώσει όλους. Είναι όλα πολύ λυπηρά, αλλά πρέπει να δούμε τι θα κάνει ο Πατέρας Ερμάν.
Προσευχηθείτε για εμάς,
Με αγάπη στον Χριστό,