Διχόνοια μεταξύ ελληνικών και ρωσικών πλευρών/ROCOR
14 Μαΐου/27 Μαΐου 1973
Άγιος Ισίδωρος Χίου
Αγαπητή Ιρίνα Κωνσταντινίνα [Βαγκίν],
Χριστός ανέστη! Συνημμένα είναι δύο πρόσφατα άρθρα του π. Θεοδωρίτου, για τα οποία ελπίζουμε να μπορείτε να μας πείτε κάτι. Το εκτυπωμένο άρθρο είναι προφανώς κατευθυνόμενο κατά κάποιων “μη κανονικών δραστηριοτήτων” του π. Παντελεήμονα σχετικά με την κατάσταση των Παλαιοημερολογιτών (ο π. Θεοδωρίτος υποστηρίζει μια ομάδα Παλαιοημερολογιτών, ο π. Παντελεήμονας την άλλη ομάδα). Ακούμε ότι ήδη μεταφράζεται στα αγγλικά, οπότε ίσως θα μπορούσατε να μας δώσετε μια σύντομη περίληψη του περιεχομένου του.
Το δακτυλογραφημένο χειρόγραφο είναι ένα άρθρο που έχει στείλει ο π. Θεοδωρίτος για το Ορθόδοξο Λόγο. Αν το εκτυπώσουμε, δεν θα είναι άμεσα· αντί να μεταφράσουμε ολόκληρο το άρθρο τώρα, ίσως θα μπορούσατε να μας δώσετε επίσης μια σύντομη περίληψη του μαζί με τα σχόλιά σας για τον τόνο και το πνεύμα του. Οι δύο κανόνες που παρατίθενται στα αγγλικά μας κάνουν λίγο ανήσυχους ότι το άρθρο μπορεί να είναι πολύ “ισχυρό” για εμάς—δηλαδή, ότι θα προσπαθήσει να “αποδείξει” ότι όλοι οι Χριστιανοί πρέπει να λαμβάνουν τη Θεία Κοινωνία σε κάθε Θεία Λειτουργία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα των τοπικών εθίμων, της γενικής πνευματικής κατάστασης των σημερινών ποιμνίων, της εκκλησιαστικής “οικονομίας,” κ.λπ. Ελπίζουμε να κάνουμε λάθος και ότι το άρθρο είναι τελικά πολύ νηφάλιο, καλά ισορροπημένο και πραγματικά ποιμαντικό, οπότε θα μπορούσαμε να το εκτυπώσουμε ωραία με μια εισαγωγή δική μας σχετικά με την ρωσική κατάσταση. Αυτό είναι ένα μάλλον ευαίσθητο ζήτημα, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές μεταξύ των ρωσικών και ελληνικών εκκλησιών σήμερα σχετικά με τα ζητήματα της εξομολόγησης πριν από τη Θεία Κοινωνία, της προετοιμασίας πριν από τη Θεία Κοινωνία, κ.λπ. Φυσικά, θα θέλαμε να ενθαρρύνουμε τη συχνότερη λήψη της Θείας Κοινωνίας, αλλά όχι απλώς ως αυτοσκοπό, αλλά μάλλον ως μέρος μιας ανανέωσης ολόκληρης της πνευματικής ζωής, και επίσης με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλούνται περιττές διαμάχες σχετικά με “φανατισμούς” και τα παρόμοια. Παρακαλώ δώστε μας τις ειλικρινείς σας παρατηρήσεις σχετικά με το άρθρο με βάση όλα αυτά.
Δυστυχώς, η αρμονία μεταξύ των “Ελληνικών” και “Ρωσικών” μερών της Ρωσικής Εκκλησίας μας στο Εξωτερικό έχει διαταραχθεί κάπως τελευταία, όπως ίσως έχετε ακούσει. Για κάποιο λόγο, ο π. Νεκέτας αντέδρασε βίαια κατά των άρθρων σχετικά με τον “Φρόιντ” και την “Εξέλιξη” στο Νικολάου και μας έστειλε μια επιστολή δηλώνοντας ότι “αποσύρει την υποστήριξή του” από το Νικολάου επειδή ο Αλεξέι ήταν ένας απελπισμένος Ρωμαίος Καθολικός, προπαγανδίζοντας “λαϊκούς αγίους” σε αντίθεση με τους μοναχικούς αγίους, κ.λπ. Μας εξέπληξε αυτό και του γράψαμε μια απάντηση υπερασπιζόμενοι τον Αλεξέι, λέγοντας του ότι βασικά συμφωνούμε με τα άρθρα σχετικά με τον Φρόιντ και την Εξέλιξη (αν και, φυσικά, μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πώς θα πρέπει να προσεγγίζονται αυτά τα ζητήματα, ποια έμφαση θα πρέπει να τους δοθεί, κ.λπ.) και ότι βλέπουμε τα άρθρα σχετικά με τους “λαϊκούς αγίους” πολύ θετικά, καθώς παρουσιάζουν βασικά μοναστικές αξίες εφαρμοσμένες σε μια λαϊκή κατάσταση, που μας φαίνεται εξαιρετικά κατάλληλη και σημαντική σήμερα. Αλλά, δυστυχώς, ο Αλεξέι έστειλε (ακριβώς τη λάθος στιγμή) το άρθρο για το “Άγιο Σεντόνι,” το οποίο είχε αρχικά εκτυπωθεί για τους Ρωμαίους Καθολικούς, και για τον π. Νεκέτα αυτό ήταν το μόνο που χρειαζόταν για να αποδείξει ότι ο Αλεξέι είναι πραγματικά ένας μη μετανοημένος Καθολικός. Του είχαμε πει ότι θα έπρεπε να μην στείλει αυτό το άρθρο χωρίς να “καθαρίσει” τις καθολικές αναφορές, αλλά δυστυχώς το είχε ήδη εκτυπώσει και το έστειλε έτσι κι αλλιώς. Φυσικά, οι Έλληνες θα ήταν αντίθετοι σε οποιαδήποτε μορφή, επειδή πιστεύουν ότι το Άγιο Σεντόνι είναι κάποια μορφή “δαιμονικής απομίμησης” (?!), αν και μέχρι στιγμής δεν έχουν δώσει καμία ουσιαστική απόδειξη για να το αποδείξουν αυτό. Το Μοναστήρι της Αγίας Μεταμορφώσεως φαίνεται τώρα να εργάζεται σε ένα μεγάλο άρθρο κατά του Αγίου Σεντονιού, το οποίο φοβόμαστε ότι μπορεί να είναι ένα τραγικό λάθος, τόσο επειδή θα εισάγει ένα στοιχείο “διαμάχης” σε μια σφαίρα όπου μέχρι τώρα δεν υπήρχε πραγματικό πρόβλημα, όσο και επειδή (όπως υποψιαζόμαστε) είναι τόσο γεμάτοι από αντικαθολικά συναισθήματα που μπορεί να μην διακρίνουν σωστά μεταξύ του Σεντονιού και της θέσης του στην καθολική ευσέβεια, μεταξύ των οποίων φυσικά δεν υπάρχει καμία αναγκαία σύνδεση. Εμείς οι ίδιοι δεν είχαμε διαβάσει τίποτα σχετικά με το Σεντόνι μέχρι πολύ πρόσφατα, αλλά από ό,τι έχουμε διαβάσει τώρα, είμαστε πολύ διατεθειμένοι να το αποδεχτούμε ως αυθεντικό, όπως πράγματι πολλοί από τους Ρώσους κληρικούς μας, στην πραγματικότητα, φαίνεται να εξηγεί την ίδια την ύπαρξη της πλασκανίτσας μας με την εικόνα του Σωτήρα πάνω της.
Φυσικά, το τραγικό σε όλα αυτά δεν είναι ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σε τέτοια ζητήματα, αλλά μάλλον ότι οι “Έλληνες” φαίνεται να έχουν μια ορισμένη στενή προσέγγιση σε τέτοια ερωτήματα, μια ορισμένη επιμονή ότι οι απόψεις τους είναι σωστές και όλοι οι άλλοι είναι λάθος, και από μια τέτοια στάση φοβόμαστε πραγματικά ότι υπάρχει κίνδυνος μπροστά. Επίσης, φαίνεται να υπάρχει ένα ζήτημα “εξουσίας” που εμπλέκεται: Ο π. Νεκέτας είπε στον Αλεξέι κάποια στιγμή: “Μην εκτυπώνεις τίποτα σχετικά με την εξέλιξη ή το Σεντόνι.” Ο Αλεξέι μας ρώτησε γι’ αυτό και του είπαμε ότι δεν βλέπουμε κανένα λόγο γιατί αυτά θα έπρεπε να είναι “απαγορευμένα θέματα,” αρκεί να χειρίζονται καλά. Πιθανώς ο π. Νεκέτας ήταν αναστατωμένος, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ακριβώς επειδή ο Αλεξέι φαινόταν να “αντιτίθεται στην εξουσία” του π. Παντελεήμονα. Το αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή είναι ότι ο π. Νεκέτας λέει σε όλους να μην εμπιστεύονται τον Αλεξέι επειδή είναι “Καθολικός”—αλλά εμείς, γνωρίζοντας τον Αλεξέι πολύ καλύτερα από ό,τι ο π. Νεκέτας, ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, ότι στην πραγματικότητα μαθαίνει και αγωνίζεται πολύ επιμελώς να είναι ένας αληθινός Ορθόδοξος Χριστιανός, ότι είναι πάντα έτοιμος να διορθωθεί όταν κάνει ένα λάθος, και ότι σε ορισμένα σημεία είναι πιθανώς πιο ενήμερος για τις ανάγκες των σύγχρονων λαϊκών από ό,τι ο π. Νεκέτας! Εμείς οι ίδιοι σεβόμαστε πολύ τους π. Παντελεήμονα και Νεκέτα, αλλά απλώς διαφωνούμε ότι όλοι πρέπει να αποδεχτούν την “εξουσία” τους ως τελική, ειδικά καθώς έχουν κάνει λάθος πολλές φορές στο παρελθόν (8 ή 10 χρόνια πριν έγραφαν σε εμάς επιστολές υπερασπίζοντας το Πατριαρχείο Μόσχας, λέγοντας ότι οι Εικόνες που κλαίνε ήταν “δαιμονικές,” κ.λπ., και από τότε έχουν αλλάξει γνώμη σε αυτά τα σημεία και πιθανώς και σε άλλα.).
Κάπως έτσι, όλα αυτά μας κάνουν πολύ λυπημένους, και μόνο προσευχόμαστε να μην σημαίνει βαθύτερες διαφωνίες αργότερα. Θα ήμασταν πολύ ευτυχείς να ακούσουμε τα δικά σας σχόλια σχετικά με ορισμένα από αυτά τα ζητήματα.
Με αγάπη στον Χριστό τον Σωτήρα μας,
Σεραφείμ, μοναχός
Υ.Γ. Σας ευχαριστώ πολύ για τα σχόλια σχετικά με τα ελληνικά βιβλία. Πραγματικά δεν χρειαζόμαστε περισσότερα για το βιβλίο της Ηγουμένης, και μερικές πολύ σύντομες περιλήψεις από το βιβλίο σχετικά με την “Ευχαριστιακή Κοινωνία” θα πρέπει να είναι αρκετές για εμάς, αν έχετε χρόνο.