Δανιήλ Όλσεν: σωστός χωρίς δέσμευση, Κιρέγιεφσκι
7 Ιανουαρίου/20 Ιανουαρίου 1975
Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος
Αγαπητέ Αδελφέ εν Χριστώ, Αλεξέι,
Χαιρετισμούς στην Εορτή της Επιφανείας του Κυρίου μας! Σας ευχαριστώ πολύ για την επιστολή σας και τις κασέτες, και ειδικά για τη μεταγραφή σας της Δογματικής Θεολογίας. Μόλις ρίξαμε μια ματιά σε αυτήν, και γενικά η ιδέα των υποσημειώσεων είναι πολύ καλή. Ναι, ένα τέτοιο βιβλίο είναι πολύ αναγκαίο· μόλις ολοκλήρωσα την ηχογράφηση του κεφαλαίου για το Φιλιόκβε, και μια τόσο καθαρή και απλή παρουσίαση αυτού δεν έχω διαβάσει πουθενά αλλού. Το μόνο άλλο τέτοιο βιβλίο στα Αγγλικά που γνωρίζουμε είναι του Καρμίρη, μια σύντομη έκθεση από έναν σύγχρονο Έλληνα δάσκαλο “συστηματικής θεολογίας,” αλλά είναι μόνο για φοιτητές θεολογίας, και παρουσιάζεται τόσο αφηρημένα που είναι πραγματικά άχρηστο. Ο π. Μιχαήλ αποφεύγει την “ακαδημαϊκή” παγίδα γιατί κατανοεί ολόκληρη την Ορθόδοξη θεολογία τόσο καλά ώστε μπορεί να την παρουσιάσει απλά και καθαρά, και από τη σωστή οπτική γωνία (αυτό ονομάζεται “ιδεολογία του Τζόρντανβιλ” από τους εχθρούς του—αλλά είναι απλώς απλή Ορθοδοξία, χωρίς ακαδημαϊκές προσδοκίες, προσγειωμένη).
Σχετικά με την Ελισάβετ, μην κατηγορείς τον εαυτό σου πολύ, έχεις κάνει ό,τι μπορούσες. Σκοπεύω να της γράψω μια σύντομη επιστολή, χωρίς να αναφέρω τίποτα από όσα έχεις γράψει, αλλά μόνο μια γενική επιστολή με την ευκαιρία της μετακόμισής της και της ανάγκης να παραμείνει σε επαφή με Ορθόδοξες ψυχές αν η πίστη της πρόκειται να αναπτυχθεί και να ωριμάσει. Περισσότερα από αυτό δεν ξέρω τι μπορούμε να κάνουμε. Η “ταπεινωτική” εμπειρία είναι πολύ καλή για σένα. Πράγματι, πώς όλοι μας πρέπει να μάθουμε και να ξαναμάθουμε ότι οι προσδοκίες και οι ιδέες μας πρέπει να δοκιμάζονται από την πραγματικότητα και να σφυρηλατούνται στη δοκιμασία. Αν ο Δαβίδ έρθει σε σένα, δώσε του ό,τι μπορείς· αν όχι, άφησέ το να είναι. Συνέχισε να κάνεις ό,τι μπορείς με ό,τι σου δίνει ο Θεός, και άφησε τα υπόλοιπα σε Αυτόν. Είθε ο Θεός να ευλογήσει τις προσθήκες στην εκκλησία και το σπίτι, και επίσης το ταξίδι στο Λονδίνο· αν ο Θεός δώσει αυτές τις ευκαιρίες, με κάθε μέσο χρησιμοποίησέ τις και εκμεταλλεύσου τις στο έπακρο.
Εμείς οι ίδιοι έχουμε βιώσει αρκετές “σοβαρές” εμπειρίες μέχρι τώρα, ειδικά με ανθρώπους στους οποίους είχαμε μεγάλη εμπιστοσύνη ή ελπίδες. Ο Δανιήλ είναι ένας από αυτούς· θα μπορούσε να έχει γίνει ένας ζηλωτής και καρποφόρος εργάτης στον αμπελώνα του Χριστού, αλλά τώρα…. Στις δύο (κοσμικές) επισκέψεις του σε εμάς μόλις τώρα παρατηρήσαμε ότι, ενώ δεν είναι “χαλαρός” όπως ήταν στις προηγούμενες δύο επισκέψεις του, όταν ήταν άνεργος, εξακολουθεί να έχει την ίδια εγωιστική, αυτοικανοποιημένη άποψη της πραγματικότητας· γνωρίζοντας τόσα πολλά για την Ορθοδοξία και έχοντας τόσα σωστά συναισθήματα για την Ορθόδοξη κατάσταση, πιθανώς δεν θα φέρει ποτέ καρπό τώρα που άφησε την ευκαιρία του για δέσμευση—πρώτα με τον π. Παντελεήμονα, και μετά με εμάς—να του ξεφύγει. Φοβόμαστε ότι θα φέρει ακόμη και βλάβη, χωρίς να το εννοεί, απλώς από το να είναι “σωστός” χωρίς να μπορεί να δεσμεύσει την καρδιά του σε οτιδήποτε ή οποιονδήποτε. Κατανοητό; Με έναν τέτοιον θα πρέπει να είσαι προσεκτικός να μην αποκαλύψεις τα μυστικά της καρδιάς σου—ούτε τις ελπίδες σου ούτε τους φόβους σου για το μέλλον, για μια Ορθόδοξη κοινότητα, κ.λπ.
Ανυπομονούμε για το νέο κεφάλαιο για τον Κιρέγιεφσκι, ο οποίος ίσως είναι πιο σημαντικός από ό,τι υποψιαζόμαστε για σήμερα, και στα ρωσικά επίσης. Ο Κ. ελπίζε ότι η Ορθοδοξία θα μπορούσε να δώσει την απάντηση στο αδιέξοδο της Δύσης· σήμερα η αναγέννηση της φιλοσοφίας μέσα στη Ρωσία αρχίζει να θέτει και να απαντά σε αυτό το ίδιο ερώτημα. Θα γράψουμε στα επόμενα τεύχη κάτι για τις απόψεις του Σολζενίτσιν και των νέων Ρώσων Θρησκευτικών φιλοσόφων—δυστυχώς, οι περισσότεροι από αυτούς είναι εκτός, μην αντλώντας την έμπνευσή τους από τους Αγίους Πατέρες αλλά από σύγχρονους σοφούς όπως ο Μπερντιάεφ. Αλλά κάτι σημαντικό συμβαίνει στη Ρωσία. Και βαθιά μέσα, η κατάσταση της Ρωσικής Ορθοδοξίας δεν είναι πολύ διαφορετική από αυτή της Αμερικανικής Ορθοδοξίας· τα ίδια προβλήματα επιβίωσης σε έναν εχθρικό κόσμο, το να κάνουμε την Ορθοδοξία τρόπο ζωής και όχι απλώς θρησκεία της Κυριακής, το να ζούμε σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες σήμερα. Ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα ίσως προκύψουν στην τελευταία δόση ή δύο του Κιρέγιεφσκι, μετά το κεφάλαιο για τους Αγίους Πατέρες.
Μερικές φορές το βρίσκουμε απογοητευτικό ότι οι καθαρά φυσικές δυσκολίες φαίνονται τόσο μεγάλες—αυτή τη στιγμή, η δυσκολία να λιώσει το μόλυβδο στην κασέτα μας (ένα πρόβλημα μόνωσης, νομίζω, το οποίο έχω λύσει μόνο εν μέρει)—αλλά πάλι, αυτό είναι για να μας ταπεινώσει, και πραγματικά είναι πολύ καλύτερο να μάθουμε υπομονή και ταπεινότητα παρά να αποκτήσουμε τα πάντα όπως θέλουμε και μετά να ανακαλύψουμε (όπως οι σύγχρονοι Ορθόδοξοι διανοούμενοι, Ρώσοι ή Δυτικοί, θα έπρεπε να ανακαλύπτουν) ότι μέσα τους είναι κενά. Είθε ο Θεός να μας δώσει να Του εμπιστευόμαστε καθώς μας καθοδηγεί στην καθημερινή μας ζωή καλύτερα από ό,τι θα μπορούσαμε. Προσευχηθείτε για εμάς.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Σεραφείμ, Μοναχός