Επαναβάπτιση μετανοητών, οικονομία, ψυχολογία, ανασφάλεια
28 Ιανουαρίου/10 Φεβρουαρίου 1976
Άγιος Εφραίμ ο Συριανός
Αγαπητέ Αλεξέι,
Επισυνάπτεται ένα νέο καρπός—δυστυχώς κυρίως επανεκτυπώσεις, αλλά ελπίζουμε ότι το εξώφυλλο είναι νέο και εμπνευσμένο.
Κατά την επίσκεψή μας δεν είχαμε την ευκαιρία να σας ρωτήσουμε πώς τα πηγαίνει η Νίνα στην κοινότητα. Έχει μια επιθυμία για τη ζωή της μεγάλης πόλης; Μου είπε ότι αυτή και η Μπάρμπαρα δεν τα πηγαίνουν καλά, και νομίζει ότι πρέπει να είναι ζήλια. Μπορεί να είναι ότι η Μπάρμπαρα απλώς δεν μπορεί να αντέξει τον “τύπο” της Νίνας—ανοιχτόκαρδη, “διανοούμενη,” “πάντα σωστή,” που εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει κάτι από την “ατμόσφαιρα θερμοκηπίου” της προσέγγισης της “Βοστώνης”;
Έχω γράψει και μιλήσει με τη Νίνα λίγο για αυτή την “ατμόσφαιρα θερμοκηπίου” στην Ορθοδοξία—γεμάτη κουτσομπολιά, γνωρίζοντας “τι συμβαίνει,” έχοντας την “σωστή απάντηση” για τα πάντα σύμφωνα με όσα λένε οι “ειδικοί.” Αρχίζω να σκέφτομαι ότι αυτό είναι πραγματικά το βασικό της πρόβλημα, και όχι ο π. Παντελεήμων άμεσα.
Ένα παράδειγμα: Η Νίνα είναι τρομαγμένη που ο πεθερός του π. Ερμάνου έγινε δεκτός στην Εκκλησία χωρίς βάπτιση ή χρίσμα; “Αυτό είναι λάθος,” λέει. Αλλά εμείς δεν βλέπουμε τίποτα ιδιαίτερα λάθος με αυτό; αυτό είναι για τον ιερέα και τον επίσκοπο να αποφασίσουν, και δεν είναι δική μας (ή ακόμα περισσότερο δική της) δουλειά. Ο τύπος με τον οποίο έγινε δεκτός έχει εδώ και καιρό εγκριθεί από την Εκκλησία λόγω οικονομίας, και πιθανώς σε αυτή την περίπτωση ήταν ο καλύτερος τρόπος, γιατί ο Χάρβεϊ μπορεί να είχε διστάσει πολύ περισσότερο να βαπτιστεί—η συγκατάθεση της Εκκλησίας εδώ ήταν σοφή. Αλλά η Νίνα θα ήθελε κάποιος “να διαβάσει στον Βλαδίκα Αντώνιο το διάταγμα της Συνόδου…” Αγαπητή μου, ήταν εκείνος που συνέταξε το διάταγμα, το οποίο ρητά δίνει στον επίσκοπο την άδεια να χρησιμοποιεί οικονομία όταν το επιθυμεί! Δεν μας αρέσει καθόλου αυτή η στάση, γιατί εισάγει εντελώς περιττή αναστάτωση στην εκκλησιαστική ατμόσφαιρα; και αν πρόκειται να πει στον Χάρβεϊ (Θωμά) τώρα ότι δεν είναι πραγματικά βαπτισμένος ή μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, θα μπορούσε να κάνει ανυπολόγιστη ζημιά σε μια ψυχή.
Ένα άλλο παράδειγμα: Η Νίνα ήταν πολύ ευχαριστημένη που ο Δανιήλ μας βαπτίστηκε στην Τζόρντβιλ; τελικά το έκανε “σωστά”! (Ο Λαυρέντιος μας το σκέφτεται το ίδιο.) Αλλά εμείς δεν είμαστε καθόλου ευχαριστημένοι, βλέποντας σε αυτό ένα σημάδι μεγάλης πνευματικής ανωριμότητας εκ μέρους του και μια στενή φανατισμένη στάση εκ μέρους εκείνων που το εγκρίνουν. Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας αρνήθηκε να βαπτίσει έναν άνθρωπο που αμφέβαλλε για την εγκυρότητα της βάπτισής του, ακριβώς επειδή είχε ήδη λάβει κοινωνία για πολλά χρόνια και ήταν πολύ αργά να αμφιβάλλει τότε ότι ήταν μέλος της Εκκλησίας του Χριστού! Στην περίπτωση των μετανοητών μας είναι προφανές ότι αυτοί που επιμένουν ή τους μιλούν να δεχτούν βάπτιση μετά από το ότι ήταν ήδη μέλη της Εκκλησίας προσπαθούν από ένα αίσθημα ανασφάλειας, να λάβουν κάτι που το Μυστήριο δεν δίνει: ψυχολογική ασφάλεια, μια αποκατάσταση για τις προηγούμενες αποτυχίες τους ενώ ήταν ήδη Ορθόδοξοι, μια ανήκειν στην “λέσχη” των “σωστών,” μια αυτόματη πνευματική “ορθότητα.” Αλλά αυτή η πράξη ρίχνει αμφιβολία στην Εκκλησία και τους λειτουργούς της: αν ο ιερέας ή ο επίσκοπος που δέχτηκε τέτοιους ανθρώπους ήταν “λάθος” (και τόσο λάθος που όλη η πράξη της αποδοχής πρέπει να γίνει ξανά!), δημιουργείται μια sort of “Εκκλησία μέσα στην Εκκλησία,” μια κλίκα που, σε αντίθεση με “τους περισσότερους επισκόπους και ιερείς” είναι πάντα “σωστή.” Και φυσικά, αυτό είναι το μεγάλο μας πρόβλημα σήμερα—και ακόμα περισσότερο τις μέρες που έρχονται. Είναι πολύ δύσκολο να πολεμήσουμε αυτό, γιατί προσφέρουν “καθαρές και απλές” απαντήσεις σε κάθε ερώτηση, και οι ανασφαλείς μετανοητές μας βρίσκουν αυτή την απάντηση στις ανάγκες τους.
Αναρωτιέμαι αν ο Φανούριος δεν θα έχει αυτό το πρόβλημα; Διστάζει να πάει απλώς σε εξομολόγηση για να ενωθεί με την Εκκλησία μας, ειδικά μετά το ότι άκουσε ότι ο φίλος του Μακάριος βαπτίστηκε στην Τζόρντβιλ. Όταν τον ρώτησα αν νομίζει ότι πρέπει να βαπτιστεί κι αυτός, είπε όχι, αρκεί να του δοθεί μια καθαρή απάντηση για το τι πρέπει να κάνει. Έτσι του είπαμε ότι θα ζητήσουμε την ευλογία του Βλαδίκα Αντώνιου για να γίνει δεκτός και πώς. Αλλά ειλικρινά, ό,τι και αν σκεφτεί ή πει κανείς, η Εκκλησία μας δεν έχει ποτέ διακόψει την κοινωνία με την Ελληνική Αρχιεπισκοπή, και στην πραγματικότητα η τελευταία επιστολή του Μητροπολίτη Φιλάρετου προς τους Επισκόπους του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως τους απευθύνει ακόμα ως Ορθόδοξους επισκόπους. Υποψιάζομαι ότι οποιοσδήποτε ιερέας σε αυτή τη μητρόπολη θα ήταν τρομαγμένος με την ιδέα να βαπτίσει κάποιον που προέρχεται από την Ελληνική Αρχιεπισκοπή. Αλλά σε αυτή την περίπτωση ας δούμε τι λέει ο Βλαδίκα Αντώνιος, και μετά προσευχηθείτε να μην έρθει κανείς να αναστατώσει τον Φανούριο αργότερα με πειρασμούς να λύσει όλα τα προβλήματά του με το Βάπτισμα.
Κάποιες φορές θα θέλαμε να σκεφτούμε ότι το όλο “πρόβλημα του π. Παντελεήμονα” στην Εκκλησία μας είναι απλώς θέμα διαφορετικών έμφασεων που, στο τέλος, δεν θα είναι τόσο σημαντικές. Αλλά όσο περισσότερο παρατηρούμε, τόσο περισσότερο καταλήγουμε να σκεφτόμαστε ότι είναι πολύ πιο σοβαρό από αυτό, ότι στην πραγματικότητα σχηματίζεται μια “Ορθόδοξη αιρετική ομάδα” εις βάρος των απλών ανθρώπων μας. Επομένως, αυτοί που είναι ενήμεροι για όλα αυτά πρέπει να είναι “ζηλωτές σύμφωνα με τη γνώση.” Η Εκκλησία έχει επιβιώσει από χειρότερες πειρασμούς στο παρελθόν; αλλά φοβόμαστε για τους μετανοητές μας μήπως στην απλότητά τους οδηγηθούν σε μια αίρεση και έξω από την Εκκλησία.
Ο Θεός είναι μαζί μας! Πρέπει να προχωρήσουμε με πίστη.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Σεραφείμ, μοναχός