Η επιρροή του π. Παντελεήμονα υποχωρεί, υπολογισμός, συνέχισε να εργάζεσαι
22 Μαρτίου/4 Απριλίου 1978
Άγιος Βασίλειος της Ανκυρας
Αγαπητέ Ανδρέα,
Είθε η ευλογία του Κυρίου μας να είναι μαζί σου! Παρακαλώ συγχώρεσέ μας και για τις προσβολές μας εναντίον σου. Είθε ο Θεός να συγχωρέσει και να φωτίσει όλους μας!
Οι επιστολές σου, ειδικά η τελευταία (της Κυριακής της Συγγνώμης), είναι λυπηρές, όπως έχει υπάρξει και η όλη πορεία της εκκλησιαστικής ζωής στην Αγγλία πρόσφατα. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση σου είναι αντανάκλαση μιας πολύ μεγαλύτερης ασθένειας στο σώμα της Εκκλησίας.
Όταν ο π. Ερμάννος προσδιόρισε τον συγγραφέα της επιστολής της Βοστώνης ως “μη πιστεύοντα στον Θεό,” μιλούσε φυσικά λίγο σφοδρά. Μειωμένο σε απλή πρόζα, αυτή η δήλωση σημαίνει: αυτό δεν γράφτηκε με αγάπη και ποιμαντική φροντίδα, αλλά με ένα ψυχρό υπολογιστικό μυαλό που είναι αυτοικανοποιημένο με τη δική του “ορθότητα” και απολαμβάνει την ευκαιρία να διαδώσει αυτή τη “γραμμή κόμματος” στους άλλους—με τώρα ήδη καταστροφικά αποτελέσματα. Δεν γνωρίζουμε προσωπικά τον π. Αλέξη, αλλά κρίνουμε από τις επιστολές άλλων μοναχών της Βοστώνης που γνωρίζουμε, ότι οι συγγραφείς αυτών των ψυχρών εγγράφων είναι κατά κανόνα καλύτεροι (τουλάχιστον δυνητικά) από το “μήνυμά” τους. Ολόκληρη η ιστορία του π. Παντελεήμονα και της χαρισματικής του έλξης σε έναν συγκεκριμένο τύπο μεταστραμμένου είναι μια ιστορία της ανωριμότητας των Ορθοδόξων Χριστιανών στις μέρες μας, καθώς και της αναρχικής εκκλησιαστικής ατμόσφαιρας, η οποία δεν είναι ικανή από μόνη της να διορθώσει τέτοιες υπερβολές πριν προκαλέσουν ζημιά.
Το κύμα που έφερε τον π. Παντελεήμονα στο προσκήνιο φαίνεται τώρα να υποχωρεί (σίγουρα η δημοτικότητά του μεταξύ των Ρώσων είναι σε χαμηλό επίπεδο), και τα γεγονότα στην Αγγλία μπορεί να είναι η “Ύδρυνά” του ως εκκλησιαστική “δύναμη.” Φυσικά, δεν θα φύγει απλώς, και αμφιβάλλω αν θα ξεκινήσει τη δική του δικαιοδοσία (αν και αυτός ή οι ακόλουθοί του μπορεί να τον αναγκάσουν σε αυτή τη θέση); αλλά το “πρόβλημα” που εκπροσωπεί μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί τώρα χωρίς να γίνει προσωπική μάχη μαζί του. Πολλοί άνθρωποι έχουν ξυπνήσει τώρα στην Ορθοδοξία και στην ανάγκη για μια αληθινή Ορθοδοξία, χωρίς μοντερνιστικές παραμορφώσεις; ακόμη και αυτοί που είναι πολύ “ζηλωτές” μπορούν να ωριμάσουν και να ξεπεράσουν τα λάθη της νεότητας. Ο αριθμός των πρόθυμων αυτιών που είναι έτοιμα να ακούσουν το μήνυμα της Ορθοδοξίας στα Αγγλικά δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερος.
Το έργο σου έχει υπάρξει και θα πρέπει να συνεχίσει να είναι μία από τις φωνές που δείχνουν προς την υγιή Ορθοδοξία. Ίσως νομίζεις ότι η συμβολή σου είναι πολύ ταπεινή. Αλλά πίστεψέ με, σε αυτές τις εποχές της καθολικής ψυχρότητας και υπολογισμού, η απλή ύπαρξη κάποιου (και μάλιστα ενός εκτυπωμένου οργάνου) που νοιάζεται (για τους αγίους, και τα μοναστήρια, για τον δοκιμαζόμενο λαό της Ρωσίας, κ.λπ.) είναι μια μεγάλη βοήθεια για όλους όσους αγωνίζονται στον Ορθόδοξο δρόμο.
Αυτά για την γενική κατάσταση. Όσον αφορά εσένα προσωπικά, φυσικά, δεν μπορώ να δώσω καμία οριστική απάντηση. Ωστόσο, γνωρίζω ότι στη πνευματική ζωή είναι συχνά ακριβώς σε φαινομενικά “αδύνατες” συνθήκες που αρχίζει κανείς πραγματικά να αναπτύσσεται; τότε πρέπει να γίνει πιο ευαίσθητος, να σκέφτεται λιγότερο για το πώς να αποκτήσει τη δική του θέληση και να ρωτήσει ποια είναι η θέληση του Θεού, να μάθει να βλέπει λίγο πιο βαθιά στην πραγματικότητα γύρω του—και όλα αυτά μέσω της δοκιμασίας, τόσο της δικής του όσο και των άλλων. Μπορώ να φανταστώ τι έχει προκαλέσει η κίνηση του π. Μάρκου μόνο σε εσένα.
Δεν έχω δει την επιστολή του π. Αλέξη προς εσένα, αλλά μπορώ να φανταστώ το περιεχόμενό της, κρίνωντας από τις προηγούμενες επιστολές του και έχοντας κάποια ιδέα για το τι συμβαίνει στο μυαλό ενός ανεκπαίδευτου ατόμου που τοποθετείται σε θέση εξουσίας (η φαινομενική σύγκρουση μεταξύ της ανάγκης να είναι “ταπεινός” και της ανάγκης να “επιβεβαιώσει την εξουσία του για το γενικό καλό”). Πιθανώς έχει μια εξαιρετική εικόνα της “ενότητας του νου” που όλοι “θα έπρεπε” να έχουν σήμερα, και λίγη πρακτική εμπειρία στο να τα βγάζει πέρα με εκείνους που διαφωνούν μαζί του. Σίγουρα κάποια μορφή modus vivendi είναι δυνατή; Υπάρχει, άλλωστε, μια ορισμένη διαφορά μεταξύ ενός πραγματικού πνευματικού πατέρα—με τον οποίο έχεις μια ορισμένη ενότητα νου και μπορείς να είσαι πλήρως ανοιχτός—και των απλών πνευματικών αρχών που τοποθετούνται πάνω σου στην Εκκλησία αλλά με τους οποίους δεν χρειάζεται να έχεις πραγματικά πολύ επαφή. Όσον αφορά έναν εξομολόγο, αν δεν έχεις έναν αξιόπιστο πνευματικό πατέρα, τότε μπορείς να “τα βγάλεις πέρα” μέχρι να σου δώσει ο Θεός έναν, δηλαδή, να εξομολογηθείς (αν χρειαστεί) σε μάλλον γενικούς όρους μέχρι να βρεις κάποιον στον οποίο μπορείς να ανοίξεις την ψυχή σου πιο πλήρως.
Χωρίς να κρίνω τον π. Μάρκο, νομίζω ότι θα έκανες μεγάλο λάθος αν τον ακολουθούσες. Αν επιθυμείς να συνεχίσεις να μιλάς στους Ορθόδοξους Χριστιανούς μέσω του εκτυπωμένου λόγου (ειδικά για θέματα που αφορούν τη Ρωσία), νομίζω ότι θα νιώσεις μια διαφορά στην ελευθερία σου, είτε οι εκκλησιαστικοί σου ανώτεροι σου δώσουν “συμβουλές” και “υποδείξεις” σχετικά με το πώς να εκφραστείς. Και όσον αφορά τον Αρχιεπίσκοπο Αθηναγόρα—καλά, ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός της Φιλίππου έχει γράψει καλά ότι όταν οι καβγάδες μεταξύ του μικρού ποιμνίου των “αληθινών Ορθοδόξων” τεθούν δίπλα στις διαφορές μας με τους μοντερνιστές, δεν υπάρχει αμφιβολία ποια πλευρά πρέπει να επιλέξουμε. Η Εκκλησία μας στο Εξωτερικό είναι σε ιδανική θέση να μιλήσει την αλήθεια ελεύθερα στον κόσμο, τουλάχιστον ένα μικρό μέρος του οποίου είναι πρόθυμο για την αλήθεια; πόσο λυπηρό είναι που τα μικρά μας πάθη και οι καβγάδες συχνά καταστρέφουν αυτή τη μεγάλη ευκαιρία!
Ωστόσο, το σημείο εκκίνησης θα πρέπει πάντα να είναι με μένα. Η αιτία των κακών μου είναι πρώτα απ’ όλα οι δικές μου αμαρτίες και ελλείψεις, και συχνά ο Θεός με θεραπεύει μέσω των δοκιμασιών που επιτρέπει να υποφέρω.
Είθε ο Θεός να σου δώσει δύναμη στις δοκιμασίες σου και θάρρος να συνεχίσεις το καλό έργο σου. Νομίζω ότι σε όλα αυτά, παρά τις εμφανίσεις, ο Θεός μας βοηθά σε μια βαθύτερη, αληθινότερη Χριστιανικότητα. Τόσο πολύ από την Ορθοδοξία μας σήμερα είναι τόσο αυτοδικαιωτική και αυτοικανοποιημένη, ή τουλάχιστον χλιαρή και άνετη, που χρειάζεται να ταρακουνηθούμε λίγο. Είθε ο Θεός να δώσει μόνο να μην χαθούν τα πρόβατά του!
Σκοπεύεις ακόμα να έρθεις στην Καλιφόρνια για το Πάσχα; Ο Αλέξιος λέει ότι μπορεί να έρθεις αργότερα. Μπόρεσα να ταξιδέψω στην Έτνα την περασμένη εβδομάδα και να λειτουργήσω τη Λειτουργία των Προευλογημένων Δώρων για πρώτη φορά στο παρεκκλήσι τους. Θα είμαστε ευτυχείς να σε δούμε όποτε μπορείς να έρθεις.
Με αγάπη στον Χριστό,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ
Υ.Γ. Φτάνει σε σένα το The Orthodox Word; Στείλαμε το νούμερο 76 νωρίς τον Φεβρουάριο, και το νούμερο 77 πριν από λίγες μέρες.
Υ.Γ. Σχετικά με το ζήτημα των Δυτικών αγίων στο Ημερολόγιο. Θα συμφωνούσαμε με όσα λες σχετικά με την αδυναμία συμπερίληψης μερικών Δυτικών “αγίων” στα Ορθόδοξα Ημερολόγια (Νικόλαος Α΄, Καρλομάγνος); αλλά τέτοιοι είναι πραγματικά πολύ λίγοι. Γιατί όχι μια συμφιλιωτική στάση προς τον Αυγουστίνο του Καντέρμπουρι και τον Γουλιέλμο; Παρεμπιπτόντως, η Σύνοδος των Επισκόπων της Ρωσικής Εκκλησίας στο Εξωτερικό έδωσε επίσημη έγκριση για την τιμή του Αγίου Άνσχαρ του Αμβούργου—στα μέσα της δεκαετίας του 1950, νομίζω, όπως αναφέρθηκε στο The Orthodox Word, Μάρτιος-Απρίλιος 1971.