Πουχάλο κατά των διόδιων, Ευλογημένος Αυγουστίνος, λυπηρό, καμία συζήτηση, ΛΥΠΗΡΟ
16 Ιουνίου/29 Ιουνίου 1979
Άγιος Τύχων του Καλουγά
Αγαπητή κα. Προκόπτσου,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σας!
Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας και το άρθρο από τον Τλινγκίτ Χεράλντ. Έχουμε επίσης αναστατωθεί τελευταία, όχι μόνο από αυτό, αλλά και από άλλα άρθρα σε αυτή την έκδοση. Συμβαίνει μερικές φορές, φυσικά, ότι υπάρχουν διαφορές απόψεων μεταξύ των συγγραφέων σε Ορθόδοξα θέματα, αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει πάντα να υπάρχει μέτριος τόνος και πλήρης σεβασμός προς εκείνους με τους οποίους διαφωνούμε, καθώς και ταπεινή συνείδηση της δικής μας πτώσης και της δυνατότητας να κάνουμε λάθη ή παραμορφώσεις. Τα άρθρα στον Τλινγκίτ Χεράλντ σχετικά με τη ζωή μετά θάνατον, αντίθετα, έχουν χαρακτηριστεί από έναν μερικές φορές πολύ χονδροειδή τόνο και μια χονδροειδή ασέβεια προς εκείνους των οποίων τις απόψεις ο συγγραφέας επικρίνει. Έχουμε παρατηρήσει το ίδιο και στα άρθρα σχετικά με τον Ευλογημένο Αυγουστίνο, το Σινδόνα του Τορίνο, κ.λπ. Αυτό είναι ακόμη πιο απαράδεκτο δεδομένου ότι οι απόψεις που επικρίνει ο συγγραφέας δεν είναι συχνά αυτές των αιρετικών ή των θεολογικών ερασιτεχνών, αλλά συχνά σεβαστών θεολόγων και ιεραρχών της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι επιθέσεις κατά του Ευλογημένου Αυγουστίνου, για παράδειγμα, είναι μια προσβολή προς τις απόψεις σχεδόν όλων των επισκόπων μας στην Ρωσική Εκκλησία του Εξωτερικού. Ακόμη και σε ένα θέμα που είναι νόμιμα ανοιχτό σε διαφορετικές ερμηνείες, όπως η Σινδόνα του Τορίνο, τέτοιος ασέβαστος τόνος απλά δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός, αν μόνο για το λόγο ότι αρκετοί σεβαστοί Ορθόδοξοι αρχές το αποδέχονται ως αυθεντικό (όπως ο Αρχιμανδρίτης Κωνσταντίνος του Τζόρντβιλ, ο οποίος έγραψε ένα συγκινητικό άρθρο στο Orthodox Life πριν από μερικά χρόνια σχετικά με τη σημασία του για τις εποχές μας).
Πέρα από τον τόνο των άρθρων, από την άλλη πλευρά, είναι το ζήτημα του αν ο συγγραφέας έχει δίκιο στις δηλώσεις του. Είναι αρκετά σαφές, νομίζω, ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει κάνει πολύ λάθος. Η δήλωσή του, για παράδειγμα, ότι ο Ευλογημένος Αυγουστίνος είναι “αιρετικός” και έχει πάντα θεωρηθεί έτσι στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αντιφάσκει με κάθε κομμάτι αποδεικτικού στοιχείου που υπάρχει για το θέμα. (Ο ίδιος δεν παρέχει καμία Πατερική απόδειξη για τη δήλωσή του, αλλά μόνο τη δική του γνώμη.) Τα λάθη του Ευλογημένου Αυγουστίνου έχουν αναγνωριστεί από τον πρώιμο αιώνα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά ποτέ δεν θεωρήθηκε ο ίδιος αιρετικός, όπως έχει δείξει η δική μας ιστορική έρευνα στο Orthodox Word. Πριν από μερικά χρόνια ρωτήσαμε έναν από τους αληθινούς Ορθόδοξους θεολόγους μας, τον π. Μιχαήλ Πομαζάνσκι του Τζόρντβιλ, τι πιστεύει για την άποψη ότι ο π. Αυγ. ήταν “αιρετικός,” και απλώς απάντησε ότι ναι, παραμόρφωσε αρκετές Ορθόδοξες διδασκαλίες (όπως έχει εκθέσει ο π. Μιχαήλ ο ίδιος στο βιβλίο του για τη Δογματική Θεολογία), αλλά δεν μπορούσε καθόλου να κατανοήσει αυτή την “εκστρατεία” κατά ενός ανθρώπου που, άλλωστε, είναι Πατέρας της Εκκλησίας και γενικά δίδαξε σωστά.
Στο ζήτημα της ζωής μετά θάνατον, ο συγγραφέας έχει κάνει δηλώσεις που είναι επίσης αρκετά μακριά από την αλήθεια. Η επίθεσή του στα “διόδια” προέρχεται από την αποτυχία του (και την προφανή απροθυμία του) να διαβάσει τις πηγές τους με τον σωστό Ορθόδοξο πνεύμα; κάνει μια καρικατούρα τους λόγω της δικής του χονδροειδώς υπερ-κυριολεκτικής κατανόησης τους και στη συνέχεια επιθυμεί να κατηγορήσει οποιονδήποτε διαφωνεί μαζί του ότι κρατά αυτή την ίδια χονδροειδή παρανόηση. Οποιαδήποτε Πατερικά κείμενα που διαφωνούν με τις απόψεις του τα απορρίπτει ως “ψευδή” ή “απόκρυφα” χωρίς να προσφέρει καμία απόδειξη για τέτοιες δηλώσεις. Γενικά αποδεκτές αφηγήσεις στις Ζωές των Αγίων τις αποκαλεί “άγριες ιστορίες.” Αλλά οι πρόσφατες δηλώσεις του σχετικά με τον “ύπνο” της ψυχής μετά θάνατον μας έχουν απλώς καταπλήξει: πώς μπορεί κάποιος με την παραμικρή γνώση Ορθόδοξων κειμένων να κάνει μια τόσο θεαματική γκάφα—είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Τα λίγα κείμενα που χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει αυτή και άλλες απόψεις του είναι είτε αποσπασματικά και ασαφή, είτε απλώς αποσπασμένα από το πλαίσιο.
Τους τελευταίους μήνες έχουμε δει αντίγραφα αλληλογραφίας μεταξύ του συγγραφέα αυτών των άρθρων (Διάκονος Λεβ Πουχάλο) και διάφορων άλλων μερών. Σε αυτές τις επιστολές καθιστά σαφές ότι επιθυμεί να εκθέσει δημόσια και να επιτεθεί στη διδασκαλία σχετικά με τη ζωή μετά θάνατον του (1) Orthodox Word, (2) των εκδόσεων του Τζόρντβιλ σχετικά με το θέμα (ιδιαίτερα το τεύχος Ιαν.-Φεβ., 1978, του Orthodox Life), και (3) του Αρχιεπισκόπου Ιωάννη Μαξίμοβιτς. Φυσικά, θα πρέπει επίσης να επιτεθεί στη διδασκαλία του Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, του Επισκόπου Θεοφάνη του Recluse, και ολόκληρης της παράδοσης της Ορθοδοξίας σχετικά με αυτό το θέμα.
Αυτό μας λυπεί και μας ανησυχεί—γιατί πρέπει να αναστατώνεται μια τέτοια περιττή σύγκρουση στην Εκκλησία; Εμείς οι ίδιοι (και οι Πατέρες στο Τζόρντβιλ) δεν έχουμε καμία επιθυμία ή πρόθεση να εισέλθουμε σε δημόσια συζήτηση σχετικά με αυτό το θέμα, και όλοι κάνουμε ό,τι μπορούμε για να χειριστούμε αυτή την κατάσταση ήσυχα. Πρόσφατα, ο Βλάδικας Λαυρέντιος του Τζόρντβιλ θεώρησε σκόπιμο να απαγορεύσει στον π. Λεβ να μιλήσει σχετικά με αυτό το θέμα στην ενορία του Μπάφαλο, και ο π. Μιχαήλ Πομαζάνσκι, ο οποίος είναι πιθανώς ο πιο εκλεπτυσμένος και βαθύς από τους ακόμη ζωντανούς Ρώσους θεολόγους μας, έγραψε ένα εξαιρετικό άρθρο στην Ορθόδοξη Ρωσία υπερασπίζοντας τα Διόδια κατά των πρόσφατων επιθέσεων εναντίον τους (χωρίς να αναφέρει τον π. Λεβ ονομαστικά). Η δική μας σειρά άρθρων σχετικά με “Η Ψυχή Μετά Θάνατον” προορίζεται να δώσει μια επισκόπηση της όλης Ορθόδοξης διδασκαλίας σχετικά με αυτό το θέμα, και ελπίζουμε ότι όταν ολοκληρωθεί θα απαντήσει σε οποιαδήποτε ερωτήματα που προκύπτουν από τον π. Λεβ, αλλά χωρίς να εισέλθουμε σε αντιπαραθέσεις μαζί του. (Ίσως μια “θετική” πλευρά των άρθρων του π. Λεβ είναι ότι μας έχουν προκαλέσει να παρουσιάσουμε την Ορθόδοξη διδασκαλία με μέγιστη σαφήνεια, κρατώντας στο μυαλό οποιεσδήποτε πιθανές παραμορφώσεις όπως έχει εκφράσει.)
Έχουμε λάβει σχόλια παρόμοια με τα δικά σας από άλλους αναγνώστες του Τλινγκίτ Χεράλντ. Η συμβουλή μας θα ήταν απλώς να μην εμπιστεύεστε κανένα άρθρο εκεί που κάνει γενικευμένες δηλώσεις και απορρίπτει τις απόψεις οποιουδήποτε μπορεί να διαφωνεί. Επίσης, η χρήση Πατερικών παραθέσεων από αυτόν δεν είναι αξιόπιστη—η χρήση τους είναι συχνά μονόπλευρη και εκτός πλαισίου. Για οποιονδήποτε λόγο, ο συγγραφέας φαίνεται να έχει “κηρύξει πόλεμο” κατά της Ορθόδοξης θεολογίας όπως έχει παραδοθεί σε εμάς, και φοβόμαστε ότι θα μπερδέψει πολλούς στο όνομα μιας “επιστροφής στους Πατέρες,” ενώ στην πραγματικότητα κακοποιεί τους Πατέρες με τον ίδιο τρόπο που κατηγορεί άλλους ότι κάνουν με κακοήθεια. Είθε ο Θεός να μας διαφυλάξει από μια τέτοια “Πατερική αναβίωση”! Είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο κοντά στον θεολογικό “μοντερνισμό.”
Ζητάμε τις προσευχές σας για εμάς, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να παρουσιάζουμε την Ορθόδοξη διδασκαλία σχετικά με τη ζωή μετά θάνατον όπως έχει παραδοθεί σε εμάς από τους Αγίους Πατέρες και στις Ζωές των Αγίων. Αυτές οι πηγές στο τέλος θα επιβιώσουν από όλες τις επιθέσεις που γίνονται εναντίον τους, αλλά είναι ακόμα πολύ μακριά από το να είναι αρκετά γνωστές μεταξύ των Ορθοδόξων Χριστιανών.
Με αγάπη στον Χριστό,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ