Ανοιχτή επιστολή, πνευματική απάτη, αλάθητο, Βλαδίκα Ανδρέας
22 Αυγούστου / 4 Σεπτεμβρίου 1979
Μάρτυρας Αγαθονίκου
Αγαπητέ Πατέρα Μάμα,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σας!
Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας. Αναρωτήθηκα όταν έστειλα τη μικρή μου σημείωση: μήπως αυτό θα προκαλέσει άλλη μια “ανοιχτή επιστολή” όπως είναι διάσημο το μοναστήρι σας; Αλλά σκέφτηκα: Όχι, είναι προφανώς μια καθαρά προσωπική σημείωση που δεν θα θεωρηθεί απαραίτητο να έχει “επίσημη απάντηση”. Αλλά εσείς κάνατε μια τέτοια απάντηση, τελικά.
Γιατί αυτή η “υπερβολική αντίδραση” από μέρους σας; Όπως τόσες πολλές επιστολές από το μοναστήρι σας, υπάρχουν πολλά σωστά σημεία σε αυτήν, τα οποία στην περίπτωσή μου δεν είχα σκοπό να αμφισβητήσω; Αλλά υπάρχουν επίσης τόσα πολλά που είναι περιττά, σαν να θέλετε να βεβαιωθείτε ότι ξέρω ότι είστε κατάλληλος να με διδάξετε. Και τα μέρη της επιστολής σας που είναι λάθος θα απαιτούσαν (κατά τη γνώμη μου) πολύ κόπο για να εξηγηθούν, και δεδομένου του τόνου της επιστολής σας, δεν θα ήσασταν ακόμη δεκτικός σε μια τέτοια εξήγηση σε κάθε περίπτωση.
Η σύντομη σημείωσή μου προς εσάς ήταν καθαρά προσωπική, και στοχεύα στη καρδιά σας, όχι στο κεφάλι σας; αν σας παραπλάνησα να νομίζετε ότι κατά αρχήν ευνοώ τις δεύτερες μεταφράσεις και τις “ευσεβείς φαντασίες” και τον “παλαιοπιστισμό”, λυπάμαι, ειδικά αφού σας προκάλεσα να αφιερώσετε τόσο περιττό χρόνο εξηγώντας πράγματα σε μένα που δεν είχα σκεφτεί να αμφισβητήσω εξαρχής.
Αλλά όταν όλα ειπωθούν και γίνουν, το αρχικό μου συναίσθημα παραμένει: φοβάμαι για εσάς. Έτσι έχετε μια “κοινότητα” και έναν “γέροντα”—δεν τους “παραβλέπω”, απλώς προσπαθούσα να μιλήσω σε εσάς προσωπικά. Πρέπει να σας υπενθυμίσω ότι ένα ομαδικό πάθος μπορεί να είναι ακόμη πιο θανατηφόρο από ένα ατομικό πάθος; Συγχωρέστε με, αλλά νιώθω πάθος στην επιστολή σας—ένα πάθος που θα εκφραστεί επίσης στις μεταφράσεις σας, ανεξάρτητα από το πόσοι εργάζονται σε αυτές μαζί σας. Συνειδητοποιείτε σε ποιες εποχές ζούμε; Ζούμε σε μια ατμόσφαιρα τέτοιας πνευματικής απάτης που μας μολύνει και εξαπλώνεται ακόμη και όταν διαβάζουμε ακριβώς μεταδομένα Πατερικά κείμενα. Όλοι είμαστε άρρωστοι με αυτή την πληγή—και μπορούμε να είμαστε τόσο αυτοπεποίθητοι για τις Πατερικές μας μεταφράσεις, για την κοινότητά μας και τον γέροντά μας; Δεν υπάρχει τίποτα αυτόματο ή αλάθητο για έναν γέροντα, μια κοινότητα, για την υπακοή, ή οποιαδήποτε από τις λέξεις της Γραφής και των Πατέρων; όλα μπορούν να είναι απλώς εξωτερικά και χωρίς αποτέλεσμα για τη σωτηρία; η μόνη δοκιμή τους είναι το αποτέλεσμα που πραγματικά παράγουν στην ψυχή.
Δεν θα απαντήσω στην επιστολή σας στο επίπεδο που την γράψατε; δεν γράφατε σε μένα, αλλά σε έναν ψεύτικο άνθρωπο που θα μπορούσατε να καταρρίψετε. Είναι άσκοπο για μένα να υπερασπιστώ τον εαυτό μου όταν με “διορθώνετε” σε σημεία που ποτέ δεν είχα και ποτέ δεν υπερασπίστηκα. Ακόμη και σε “κυριολεκτικό” επίπεδο, διαβάσατε το βιβλίο μας του Μακαριστού Παϊσίου τόσο απρόσεκτα που δεν βρήκατε εκεί τα αποσπάσματα που νομίζατε ότι έπρεπε να μεταφράσετε μόνοι σας, και στη συνέχεια μου λέτε ότι είναι “μεγάλη θλίψη” που δεν τα μεταφράσαμε! (Δείτε Μακαριστό Παΐσιο, σ. 81, 119, 180, 183, κ.λπ.) Δεν το λέω αυτό για να αποδείξω ότι είστε “λάθος” και είμαι “σωστός”, ή για να κερδίσω ένα ακόμη “σημείο” εναντίον σας—όλοι μας είμαστε λάθος τόσο συχνά, αν όχι με το κεφάλι τότε σίγουρα με την καρδιά, ώστε κανένας από εμάς δεν έχει τίποτα να καυχηθεί. Χρησιμοποιώ αυτό απλώς ως παράδειγμα του πόσο περιττή ήταν τόση από την επιστολή σας.
Μόνο μια φορά ακόμη, θα ήθελα να μιλήσω σε εσάς προσωπικά, χρησιμοποιώντας ένα ή δύο παραδείγματα από την επιστολή σας.
Αναφέρετε τον Βλαδίκα Ανδρέα και το “λάθος” του. Ειλικρινά, αυτή η ιστορία δεν μου φαίνεται αληθινή; φαίνεται σαν μια “ευσεβής φαντασία” αντίστροφα—μία που προορίζεται να δείξει πόσο “απλοί” είναι οι Ρώσοι, και πόσο “έξυπνοι” είμαστε εμείς οι άλλοι. Ορισμένοι Ρώσοι ιερείς, είναι αλήθεια, κάνουν αυτό το απλό λάθος, και είναι μάλλον ένα αστείο μεταξύ μερικών από αυτούς; θα αμφέβαλλα ότι ο Βλαδίκα Ανδρέας θα έκανε αυτό το λάθος—αλλά ακόμη και αν το έκανε, πώς είναι δυνατόν εσείς, που γνωρίζετε και Αγγλικά και Ρωσικά, να “είχατε δυσκολία να καταλάβετε” για τι μιλούσε; Οποιοσδήποτε μετανοητής ή Έλληνας που γνωρίζει Ρωσικά θα έπρεπε να το έχει καταλάβει αμέσως; είστε σίγουρος ότι αυτό δεν ήταν κάποια παρεξήγηση από μέρους σας, ή από εκείνη του μεταφραστή αν υπήρχε, ή κάποιο αστείο του Βλαδίκα Ανδρέα που δεν καταλάβατε; Αλλά αυτό είναι δευτερεύον; * το σημείο είναι: αποθηκεύσατε το περιστατικό για να το “χρησιμοποιήσετε” αργότερα, και ο τρόπος που το χρησιμοποιείτε δεν σας αντανακλά καλά. Θα πείτε ότι είστε “σωστός”; αλλά η στάση σας είναι ανώτερη και ψυχρή (αυτό είναι το συναίσθημά μου από τα λόγια σας), και κάνετε κακό να επαναλαμβάνετε την ιστορία με αυτόν τον τρόπο. Έχω ακούσει Ρώσους κληρικούς να λένε παρόμοιες ιστορίες για τα λάθη των επισκόπων, αλλά ήταν με ζεστασιά και αγάπη; η “ορθότητα” διατηρείται έτσι, αλλά χωρίς καμία από την ψυχρότητα και την ανωτερότητα που νιώθω στα λόγια σας.
Αναφέρετε τα “Ανατολικά Ορθόδοξα Βιβλία”—τα οποία, παρεμπιπτόντως, δεν είναι “κάπως συνδεδεμένα” μαζί μας, αλλά είναι μια ανεξάρτητη επιχείρηση. Η εκτύπωση του Αγίου Ισαάκ, στην αντίγραφο που έχουμε, δεν υποδεικνύει καθόλου εκδότη, και καταλαβαίνω ότι αυτό έγινε σκόπιμα για να αποφευχθεί η “Ορθόδοξη έγκριση” σε αυτό; οι πολύ λίγες εκτυπώσεις που έγιναν ήταν για πελάτες της πιο ακριβής έκδοσης. Ίσως θα έπρεπε να είχαν εκτυπώσει και την Εισαγωγή—αλλά το σημείο μου εδώ είναι ότι πάλι έχετε “αποθηκεύσει” αυτές τις πληροφορίες για να “χρησιμοποιήσετε” τη σωστή στιγμή (και έπρεπε ακόμη να κάνετε λίγη έρευνα για να ξέρετε ότι τα Ανατολικά Ορθόδοξα Βιβλία το εκτύπωσαν). Αλλά τότε γιατί δεν αποθηκεύσατε κάποιες “καλές” πληροφορίες για τα Ανατολικά Ορθόδοξα Βιβλία; Γιατί δεν αναφέρατε στην Πρόλογο της Κλίμακας (υποθέτω ότι ήσασταν μέρος αυτής της ομαδικής προσπάθειας—αν όχι, συγχωρέστε με για το λάθος) ότι η μετάφραση του π. Λαζάρου είναι σε εκτύπωση αυτά τα αρκετά χρόνια και είναι ακόμη διαθέσιμη σε χαρτόδετο με εισαγωγή από τον Ι. Μ. Κοντζεβίτς; Δεν αποθηκεύετε, σε πολλές περιπτώσεις, επιλεκτικά “πληροφορίες” που κάνουν άλλους να φαίνονται κακοί ή “απλοί” ή ανύπαρκτοι; Είναι αυτό το χριστιανικό πνεύμα; (Μιλάω σε εσάς προσωπικά· παρακαλώ μην γράψετε άλλη επιστολή υπερασπίζοντας το μοναστήρι σας εναντίον του να σκέφτεστε κακά για άλλους; γράφω μόνο αυτό για να χτυπήσω την καρδιά σας, και δεν επιτίθεμαι στο μοναστήρι σας ή στέλνω αυτή την επιστολή στους “εχθρούς” σας.)
Μόνο ένα σημείο ακόμη: μας “πιάνετε” να διδάσκουμε “τον βαπτισμό των νεκρών”! Θεέ μου! Θα αφήσετε αυτή την εικόνα να σας ρίξει; Λοιπόν, ίσως αν υπάρχουν αναγνώστες σαν εσάς τέτοιες εικόνες θα πρέπει να εξαιρεθούν—θα εξαγάγετε την τελευταία σταγόνα αίματος από αυτούς. Αλλά ακόμη και έτσι, οι “συμπερασμοί” που βγάζετε από αυτό! Κανένας παπιστής δεν θα ήταν τόσο σχολαστικά “λογικός” όσο ήσασταν! Θα τρώγατε, θα πίνατε και θα χαιρόσασταν αν νομίζατε ότι υπήρχε “κάποιος τύπος βαπτίσματος μετά θάνατον” όπως περιγράφεται σε αυτή την ιστορία; Δεν γνωρίζω ούτε έναν Ορθόδοξο Χριστιανό που θα το έκανε! Και επειδή κάποιος μπορεί να θέλει να προσευχηθεί για τον αβάπτιστο παππού του (με τον τρόπο που μας παρέδωσαν Πατέρες όπως ο Γέροντας Λεωνίδας της Όπτινα, ο Θεοφάνης ο Έγκλειστος και ο Μητροπολίτης Ιωσήφ της Πετρούπολης)—διδάσκει πραγματικά ότι ο Θεός είναι “η απόλυτη αιτία της καταδίκης των αμαρτωλών και των απίστων”?! Πραγματικά, η λογική σας είναι τόσο παράλογη που είμαι σε αμηχανία να “υπερασπιστώ” τον εαυτό μου—απλώς ευθυγραμμίστε με στον τοίχο και πυροβολήστε με! Ωφελούν τέτοιες κατηγορίες αυτούς στους οποίους τις δείχνετε; Αμφιβάλλω ειλικρινά ότι ωφελούν είτε εσάς είτε εμένα.
Λοιπόν, αρκετά. Φαίνεται ότι τώρα έχω παρατάξει τις δικές μου κατηγορίες εναντίον σας! Παρακαλώ συγχωρέστε με, δεν είμαι αυτός που θα σας ταπεινώσει—αλλά ελπίζω να εξαγάγετε ό,τι καλό μπορείτε για τον εαυτό σας από τα λόγια μου, αμαρτωλά και παθιασμένα όσο μπορεί να είναι. Η καρδιά μου είναι λυπημένη για εσάς; νιώθω ότι υπάρχει κάτι που σας λείπει. Νομίζω ότι χρειάζεστε μια μεγάλη δόση ζεστασιάς και απλότητας; Είθε ο Θεός να σας το δώσει! Το λέω αυτό γιατί η επιστολή σας ήταν τόσο υπερβολική και τόσο περιττή. Αν νομίζετε ότι εικόνες όπως αυτή του “βαπτίσματος” είναι ακατάλληλες (μια εικόνα που κανένας από τους αναγνώστες μας που την ανέφερε δεν την έχει πάρει κυριολεκτικά), ίσως θα μπορούσατε να το πείτε σε μία ή δύο προτάσεις, χωρίς να κάνετε όλους αυτούς τους “συμπερασμούς”, οι οποίοι νομίζω ότι είναι μια άκαρπη χρήση του χρόνου σας.
Παρακαλώ συγχωρέστε με για τα λόγια μου αν φαίνονται σκληρά ή άκαρδα; σας διαβεβαιώνω για την ειλικρινή αγάπη και προσευχές μου για εσάς. Παρακαλώ προσευχηθείτε για εμάς.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ