Αποτυχία ως πνευματικός πατέρας, όχι Χριστιανός ή φιλάνθρωπος, υπερηφάνεια
13/26 Μαρτίου 1980
Άγιος Νικηφόρος Κωνσταντινουπόλεως
Αγαπητέ Τζον,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σου!
Έλαβα την επιστολή σου με τα νέα της και τις διάφορες κατηγορίες κατά του πατέρα Ερμάν και εμού. Είναι μια μάλλον προσβλητική επιστολή—κάτι που δεν νομίζω ότι καταλαβαίνεις· πιθανώς νομίζεις ότι ήσουν απλώς “ειλικρινής,” χωρίς να βλέπεις ότι ένας Ορθόδοξος Χριστιανός εκφράζει την ειλικρίνειά του με εντελώς διαφορετικό τόνο. Αυτός ο χριστιανικός τόνος είναι αυτό που σου λείπει στη ζωή σου γενικά, όπως το βλέπω.
Δεν έχει πολύ νόημα να προσπαθήσω να απαντήσω σε όλες τις κατηγορίες σου, εκτός από το να πω ότι σε ορισμένα σημεία κάνεις λάθος, σε άλλα δεν “πιάνεις το νόημα,” και ακόμη και σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου μπορεί να είσαι “απόλυτα σωστός” δεν δείχνεις τη βασική συγχώρεση και συμπόνια που ο Χριστός ο Θεός περιμένει από εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, αν θέλουμε να επιτύχουμε τη συγχώρεσή Του.
Τι να πω; Προφανώς, απέτυχα να σε καθοδηγήσω ως πνευματικός πατέρας, μην επικοινωνώντας μαζί σου ούτε τα βασικά ΑΒΓ της χριστιανικής πνευματικής ζωής. Αυτόν τον τελευταίο χρόνο έχεις πάει από το κακό στο χειρότερο, αποξενώνοντας ακόμη περισσότερο από πριν, μέσω της αντιαχριστιανικής συμπεριφοράς σου, τους Παλαιοημερολογίτες, την Ορθόδοξη κοινότητα, τους επισκέπτες ιερείς, και ακόμη και τον ίδιο σου τον γιο—ο οποίος είναι σίγουρα σε μεγάλο βαθμό αυτό που τον έχεις κάνει, προφανώς πιο ασυνείδητα παρά συνειδητά. Η ευθύνη για όλα αυτά βαραίνει αποκλειστικά τους ώμους σου. Δεν συμπεριφέρεσαι με χριστιανικό τρόπο σε κανέναν από αυτούς τους ανθρώπους, και φαίνεται ότι είσαι εντελώς ανίκανος να το καταλάβεις. (Κρίνοντας από τις προηγούμενες παρερμηνείες σου για λέξεις όπως αυτή, πρέπει να προσθέσω: φυσικά, μπορεί μερικές φορές να ενεργείς με χριστιανικό τρόπο προς αυτούς, και ο Θεός να σου δώσει περισσότερες τέτοιες ευκαιρίες· αλλά το συνολικό σου συμπεριφορά, και ο λόγος για τον οποίο απομακρύνεις τους ανθρώπους από κοντά σου, είναι ακριβώς η αντιαχριστιανική σου συμπεριφορά.) Συμπεριφέρεσαι σαν ένα κακομαθημένο παιδί που δεν έχει καμία πρόθεση να μεγαλώσει.
Αν θέλεις να είσαι Ορθόδοξος Χριστιανός, πρέπει να αρχίσεις τώρα, από αυτήν ακριβώς τη μέρα και ώρα και λεπτό, να αγαπάς τον Θεό και τους συνανθρώπους σου. Αυτό σημαίνει: να μην ενεργείς με αυθαίρετο ή ιδιοτροπικό τρόπο με τους ανθρώπους, να μην λες απλώς το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό, να μην προκαλείς καβγάδες ή διαμάχες με τους ανθρώπους για οτιδήποτε, μεγάλο ή μικρό, να είσαι συνεχώς έτοιμος να ζητήσεις συγχώρεση από αυτούς (και να το ζητάς περισσότερο από ό,τι νομίζεις ότι είναι απαραίτητο), να έχεις συμπόνια γι’ αυτούς και να προσεύχεσαι θερμά γι’ αυτούς.
Αν εξακολουθείς να αποδέχεσαι την εξουσία μου ως πνευματικού πατέρα, σου δίνω έναν διαφορετικό κανόνα προσευχής: αντί για την προσευχή του Ιησού, πες κάθε βράδυ 100 προσευχές με το κομποσκοίνι, με λόγια κάπως έτσι (ή την αντίστοιχη στα δικά σου λόγια): Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησε τον αδελφό μου (όνομα)… πηγαίνοντας κατά όνομα σε όλους τους ανθρώπους που είναι κοντά σου, ξεκινώντας από την άμεση οικογένειά σου. Με κάθε αίτηση κάνε μια υπόκλιση (προσκυνήσεις για τα μέλη της άμεσης οικογένειάς σου). Σταμάτα στις 100 (επαναλαμβάνοντας ονόματα αν χρειαστεί), και άφησε την τελευταία αίτηση να είναι για όλους. Με αυτό θέλω να ξυπνήσεις και να αρχίσεις να αγαπάς τους αδελφούς και τις αδελφές σου, τόσο της οικογένειας της πίστης όσο και εκείνους που είναι εκτός αυτής. Χτίζεις στην περιουσία σου ένα τεράστιο έργο που δεν έχει απολύτως κανένα νόημα αν ταυτόχρονα απομακρύνεις τους ανθρώπους για τους οποίους, υποτίθεται, χτίζεται. Χτίσε πρώτα με αγάπη και συμπόνια για τους συνανθρώπους σου, και τότε η οικοδόμηση υλικών θα έχει νόημα και θα ολοκληρωθεί με ασφάλεια.
Λυπάμαι να δω ότι έχεις “χάσει το νόημα” σε τόσα πολλά που ο πατέρας Ερμάν έχει προσπαθήσει να σου πει, τόσο πολύ ώστε έχεις χρησιμοποιήσει τις ευεργεσίες του προς εσένα, τις οποίες δεν καταλαβαίνεις, σε συκοφαντίες εναντίον του. Άνθρωποι όπως ο πατέρας Ερμάν που προσπαθούν να βοηθήσουν τους άλλους να δουν τις δικές τους αδυναμίες και να τις ξεπεράσουν κυριολεκτικά γίνονται γκρίζοι όταν τα καλά τους λόγια επιστρέφονται σε αυτούς ως χτύπημα στο πρόσωπο. Αυτό είναι πολύ χονδροειδές από μέρους σου. Όταν ο πατέρας Ερμάν σου λέει ότι ενεργείς από υπερηφάνεια για τα καλά σου έργα (που είναι τόσο προφανές που δεν νομίζω ότι χρειάζεται απόδειξη), μόνο ένας εντελώς αναίσθητος άνθρωπος θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι τα καλά έργα που πρέπει να εγκαταλειφθούν και όχι η υπερηφάνεια. Αλλά άφησέ με να το επαναλάβω για σένα σε πιο απλή γλώσσα: Πολλά από τα καλά σου έργα, στην πραγματικότητα πιθανώς όλα σε κάποιο βαθμό, είναι χαλασμένα επειδή αναμειγνύονται με υπερηφάνεια· συνέχισε να κάνεις καλά έργα, αλλά προσευχήσου στον Θεό να σε κάνει ταπεινό ώστε να μην τα χαλάσεις. Η επίδραση ενός καλού έργου που γίνεται με ταπεινότητα είναι 100 φορές μεγαλύτερη από την επίδραση ενός καλού έργου που γίνεται με υπερηφάνεια—πρώτα απ’ όλα εσωτερικά, αλλά και εξωτερικά. Είναι απλώς μια συκοφαντία, που προκαλείται από πνευματική αναίσθησία, να πεις ή να υπονοήσεις ότι ο πατέρας Ερμάν σου είπε να μην κάνεις καλά έργα; πιθανώς το σκέφτεσαι αυτό απλώς για να δικαιολογήσεις την οργή σου εναντίον του, η οποία προκαλείται από το γεγονός ότι σου λέει την αλήθεια για τον εαυτό σου.
Σχετικά με τον Δαβίδ, θα επαναλάβω τη συμβουλή που έχεις παρερμηνεύσει: κανείς δεν έχει πει ότι είναι παράσιτο, αλλά μόνο ότι πολύ εύκολα πέφτει σε αυτό το μοτίβο (όπως έχει κάνει στο παρελθόν) αν οι γύρω του δεν ενεργούν σοφά. Χρειάζεται να πιέζεται συνεχώς προς την κατεύθυνση της ανεξαρτησίας και της ευθύνης, και όχι να τον κανακεύουν, αλλιώς θα υπάρξει καταστροφή, πρώτα απ’ όλα για τον ίδιο. Πιθανώς δεν συνειδητοποιείς ότι ένας μεγάλος λόγος για τη θετική του συμπεριφορά αυτή τη στιγμή είναι ότι είναι “φοβισμένος”—φοβισμένος που βρίσκεται σε ένα νέο μέρος, φοβισμένος ότι θα αποτύχει στη δουλειά, φοβισμένος από τον πατέρα Ερμάν.
Αυτό είναι πολύ καλό για αυτόν, και ο πατέρας Ερμάν τον έχει βοηθήσει με αυτό πολύ περισσότερο από ό,τι μπορείς να καταλάβεις. Όταν και αν ο Δαβίδ πάψει να είναι “φοβισμένος,” θα υπάρξει πρόβλημα. Ο πατέρας Ερμάν και εγώ τον γνωρίζουμε πολύ καλύτερα από εσένα. Αν χάσω “αξιοπιστία” (μια τόσο σκληρή έκφραση!) μαζί σου για να το πω αυτό, ας είναι.
Από τον τόνο και το περιεχόμενο της επιστολής σου, θα έλεγα ότι έχεις κουραστεί από εμένα ως πνευματικό πατέρα. Αν δεν αλλάξεις αυτή τη στάση, δεν μπορώ να κάνω τίποτα για σένα, και σίγουρα δεν θα σε πιέσω. Δεν είναι θέμα αναζήτησης ενός “στάρετς” στην περίπτωσή σου, αλλά μιας ειλικρινούς προσπάθειας να κατανοήσεις τις πιο στοιχειώδεις αρχές της χριστιανικής πνευματικής ζωής. Πηγαίνεις πολύ άσχημα σε αυτή την κατανόηση, και λυπάμαι που σε έχω αποτύχει τόσο πολύ, μη δίνοντάς σου αυτή την κατανόηση με τρόπο που θα μπορούσες να την δεχτείς. Η αποτυχία σου δεν είναι επειδή είσαι ανίκανος. Έχεις το μυαλό να κατανοήσεις, και νομίζω ότι έχεις και την καρδιά· αλλά καταστρέφεις αυτή τη χρυσή ευκαιρία (με μια εκκλησία ακριβώς στην αυλή σου και περισσότερους από έναν ιερέα που είναι πρόθυμοι να σε βοηθήσουν) που έχεις να μάθεις τι είναι η χριστιανική πνευματική ζωή, με την πεισματική αυτοαγάπη σου και με το να μην νοιάζεσαι για τους γύρω σου. Άρχισε να νοιάζεσαι και να είσαι ευαίσθητος στους γύρω σου, και θα δεις πώς θα αλλάξει η ζωή σου (μπορεί να νομίζεις ότι είναι οι άλλοι που έχουν αλλάξει, αλλά πρώτα απ’ όλα θα είσαι εσύ ο ίδιος).
Κάνω μια προσκύνηση μπροστά σου και ζητώ τη συγχώρεσή σου για τις πολλές αμαρτίες και αποτυχίες μου προς εσένα. Είθε ο Θεός να συγχωρέσει και να έχει έλεος σε όλους μας. Σου στέλνω εγκάρδιες χαιρετισμούς για την προσεχή Πάσχα—είθε να είναι μια περίοδος πνευματικής ανανέωσης για όλους μας! Και σε διαβεβαιώνω ότι, όποια και αν είναι η στάση σου απέναντί μου, η δική μου απέναντί σου δεν έχει αλλάξει καθόλου.
Με αγάπη στον Χριστό,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ
Υ.Γ. Διαβάζεις κάποιο πνευματικό βιβλίο; Θα έπρεπε να διαβάσεις το Αόρατο Πόλεμο. Έχεις ένα αντίτυπο;
Υ.Γ. Είθε ο Θεός να σε ανταμείψει για το έργο της συμπόνιας προς τον φτωχό Μεξικανό. Αλλά πώς μπορείς να νομίζεις ότι ο πατέρας Ερμάν θα ήθελε να μην κάνεις τέτοια πράγματα; Πρέπει να ακούς περισσότερο όταν σου μιλάει για αγάπη και συμπόνια· αν είχες τέτοια συμπόνια για τον ίδιο σου τον γιο, σε τακτική βάση, δεν θα σε είχε αφήσει. Σε αγαπά, σε περίπτωση που δεν το ξέρεις.
Το Σλαβονικό Ευαγγέλιο σου εστάλη την περασμένη εβδομάδα, και θα έπρεπε να το έχεις ήδη. Δεν έχουμε άλλες σφραγίδες προσφοράς, άλλωστε, και θα λάβεις μία νωρίτερα από τη Βοστώνη απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να σου στείλουμε εμείς.