Επιθέσεις SAD, καμία διάσκεψη στο Σιάτλ, οι τόποι δεν είναι δόγμα
14 Μαΐου / 27 Μαΐου 1980
Άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ
Αγαπητέ π. Μιχαήλ,
Ο Χριστός είναι εν μέσω ημών!
Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας και την προσπάθειά της να φέρει ειρήνη στη μέση της “διαμάχης” σχετικά με τους τόπους, τον “ύπνο” της ψυχής και τα λοιπά. Εκτιμώ πολύ την ανησυχία και τα καλά σας λόγια.
Πρέπει να πω ότι από τη μεριά μου, αν και συνειδητοποιώ ότι τα άρθρα του Διακόνου Λεβ ήταν αποτέλεσμα των δικών μου άρθρων (θα φέρουν την υπογραφή μου σε βιβλίο), δεν θεωρώ αυτή τη “διαμάχη” ως κυρίως προσωπική. Για ένα πράγμα, δεν έχει πραγματικά υπάρξει “διαμάχη”, καθώς όλες οι επιθέσεις προέρχονται από την πλευρά του· και για ένα άλλο, η επίθεση δεν είναι πραγματικά εναντίον μου, καθώς το βασικό μέρος των άρθρων μου είναι απλώς μια αναδιήγηση της διδασκαλίας του Αρχιεπισκόπου Ιωάννη Μαξίμοβιτς, του Επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσανίνοφ, του Επισκόπου Θεοφάνη του Έγκλειστου, κ.λπ.—αλλά μάλλον μια επίθεση κατά αυτής της διδασκαλίας, την οποία έχει προσπαθήσει να καταστρέψει εντελώς, για όποιους λόγους έχει. Αν επιθυμεί να ζητήσει συγγνώμη για τις μάλλον χονδροειδείς επιθέσεις του, ελπίζω η συγγνώμη να απευθύνεται σε όλους τους καλούς Ορθόδοξους δασκάλους, ζωντανούς και νεκρούς, τους οποίους έχει συκοφαντήσει, και όχι μόνο σε μένα προσωπικά; αλλά δεν βλέπω καμία ανάγκη για προσωπική συνάντηση μαζί του γι’ αυτό.
Υποψιάζομαι ότι τα άρθρα του Διακόνου Λεβ είναι μόνο ένα μικρό μέρος μιας μεγαλύτερης στάσης στην Εκκλησία μας της δυσπιστίας προς τις πρόσφατες θεολογικές αρχές της Ρωσικής Εκκλησίας. Αν άνθρωποι όπως ο π. Παντελεήμων της Βοστώνης δεν είχαν πρώτα προτείνει ότι πολλοί από τους πρόσφατους Ρώσους επισκόπους και θεολόγους δεν είναι πραγματικά αξιόπιστοι, αμφιβάλλω αν ο Διάκονος Λεβ θα είχε ποτέ γράψει μια τέτοια σειρά επιθέσεων. Αυτό είναι ένα μεγαλύτερο πρόβλημα για το οποίο φοβάμαι ότι δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Από τη μεριά μας, σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να παρουσιάζουμε τη διδασκαλία αυτών των επισκόπων και θεολόγων (σε διάφορα θέματα) ως αυθεντική και Ορθόδοξη, εκτός αν μπορεί πραγματικά να μας αποδειχθεί ότι δεν είναι. Τα άρθρα του Διακόνου Λεβ σχετικά με τη ζωή μετά θάνατον δεν μας έχουν δείξει αυτό καθόλου.
Θα διαφωνούσα μόνο με ένα σημείο στην επιστολή σας: δεν πιστεύω ότι έχω παρουσιάσει τους τόπους ως δόγμα στα άρθρα μου. Δεν νομίζω ότι είναι πραγματικά θεολογούμενον ούτε, γιατί δεν ανήκουν σωστά στη σφαίρα του δόγματος (εκτός αν αγγίζουν τη διδασκαλία της Ιδιαίτερης Κρίσης), αλλά ανήκουν μάλλον στη Ορθόδοξη ασκητική διδασκαλία και Ορθόδοξη ευσέβεια. Δεν θα μου περνούσε ποτέ από το μυαλό να κάνω την πίστη ή ακόμη και την επίγνωση των τόπων προϋπόθεση για το βάπτισμα; αλλά σίγουρα θα περίμενα ότι καθώς ένα άτομο προχωρά βαθύτερα στην πίστη και διαβάζει τα ασκητικά κείμενα και τις Βίους των Αγίων, θα εξοικειωθεί με αυτούς και θα τους αποδεχθεί ως θέμα φυσικό. Τα άρθρα μου έχουν προοριστεί ως μια προσπάθεια να διευκολύνουν αυτό, ενώ τα άρθρα του Διακόνου Λεβ, φαίνεται σε μένα, είναι μια προσπάθεια να πείσουν τους ανθρώπους να μην διαβάζουν αυτή την Ορθόδοξη λογοτεχνία ως κάπως επιβλαβή για την Ορθοδοξία ή την κατάσταση της ψυχής ενός ατόμου.
Παρεμπιπτόντως, στα αρκετά χρόνια που εκτυπώνουμε τη σειρά “η ψυχή μετά θάνατον”, δεν θυμάμαι ότι έχουμε λάβει ούτε ένα σχόλιο που να επικρίνει τη διδασκαλία που εκτίθεται εκεί, ενώ έχουμε λάβει πολλές επιστολές που εκφράζουν ενδιαφέρον και έγκριση. Η μόνη πραγματική κριτική που έχουμε λάβει είναι ότι η σειρά έχει καταλάβει πολύ χώρο στο Ορθόδοξο Λόγο. Συμφωνώ μάλλον με αυτό το σχόλιο, αλλά δυστυχώς οι συνθήκες μας, φυσικές και οικονομικές, είναι τέτοιες που δεν θα μπορούσαμε να εκτυπώσουμε αυτό το βιβλίο εκτός αν πρώτα το δημοσιεύαμε σε σειριακή μορφή.
Δεν είμαι εγώ, αλλά ο Πατήρ Ερμάν, που έχει προσκληθεί στη Διάσκεψη του Σιάτλ. Αυτή τη στιγμή είναι πολύ απρόθυμος να πάει, όχι από προσωπική προσβολή (η σειρά “η ψυχή μετά θάνατον” είναι όλο δικό μου έργο), αλλά για τον ίδιο λόγο που μας έχουν πει ο Αρχιεπίσκοπος Αντώνιος και ο Επίσκοπος Νεκτάριος ότι δεν θα παραβρεθούν: η ατμόσφαιρα στο Σιάτλ έχει γίνει μάλλον τεταμένη και εχθρική για εμάς που δεν μοιραζόμαστε τις συγκεκριμένες απόψεις του π. Νεκέτα και του π. Παντελεήμονα σε διάφορα εκκλησιαστικά θέματα. Οι επιθέσεις του Διακόνου Λεβ είναι οι πιο πρόσφατες και η μεγαλύτερη ένδειξη αυτής της έντασης (ο π. Νεκέτας συνεχίζει να τις δημοσιεύει παρά τις έντονες διαμαρτυρίες μας), αλλά ακόμη και πριν από αυτό φοβάμαι ότι εμείς και οι επίσκοποί μας έχουν θεωρηθεί “σχολαστικοί”, όχι πραγματικά “σωστοί” στην Ορθοδοξία μας, πολύ “Ρώσοι”, και τι άλλο. Νομίζω ότι ο π. Νεκέτας, ειδικότερα, θέλει να μας τοποθετήσει σε κάποια “κατηγορίες” που θα μειώσουν την επιρροή μας (και έτσι θα υπονομεύσουν ό,τι μπορεί να πει ο π. Ερμάν στο Σιάτλ—“είναι μόνο ένας Ρώσος, ή ένας σχολαστικός”, κ.λπ.). Ακριβώς την περασμένη εβδομάδα ο π. Ερμάν πήγε προσωπικά να δει τον π. Νεκέτα για να ελαχιστοποιήσει οποιεσδήποτε “προσωπικές” διαφορές μεταξύ μας—αλλά μόλις τώρα λάβαμε ένα αντίγραφο της επιστολής του π. Νεκέτα προς τον Αρχιεπίσκοπό μας Αντώνιο, διαμαρτυρόμενος για την υποτιθέμενη επιθυμία του π. Ερμάν να αλλάξει την ομιλία του σε μία για τους τόπους στο Σιάτλ—μια σκέψη που ποτέ δεν του πέρασε από το μυαλό και την οποία σίγουρα δεν θα έκανε από δική του ελεύθερη βούληση! Προφανώς ο π. Νεκέτας νομίζει ότι ο π. Ερμάν θέλει να επιβάλει τους τόπους σε όλους, και επομένως ερμήνευσε τα λόγια του για να παράγει αυτό το αποτέλεσμα, το οποίο είναι αρκετά μακριά από την αλήθεια.
Πιστεύω ότι η Σύνοδος θα συνεδριάσει σύντομα για να συζητήσει ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα, και η τελική απόφαση του π. Ερμάν για το Σιάτλ θα ληφθεί πιθανώς μετά από αυτό, και μετά από μια τελευταία διαβούλευση με τους δύο επισκόπους μας.
Σας ευχαριστώ και πάλι για την ανησυχία σας, και παρακαλώ προσευχηθείτε για εμάς.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ