Μόσχα, Δούτκο δεν ενώνεται με την Κατακόμβη, καρδιά
3 Σεπτεμβρίου / 16 Σεπτεμβρίου 1980
Ιερομάρτυρας Ανθύμιος
Αγαπητέ Τζον,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σας!
Λίγα λόγια για ένα ή δύο σημεία της πρόσφατης επιστολής σας; ήμουν μάλλον απογοητευμένος που δεν εκτιμήσατε την επιστολή του π. Ρωμανού. Την διάβασα ξανά μετά την ανάγνωση της επιστολής σας, και είναι προφανές για μένα ότι η επιστολή του προέρχεται από την καρδιά και γράφτηκε με πόνο και συμπόνια, και σίγουρα χωρίς κακές προθέσεις (είναι γνωστός ως ο πιο κοντινός από τους Ρώσους ιερείς μας στον π. Παντελεήμονα, και σίγουρα δεν έχει “αντι-Ελληνικά” αισθήματα). Αν υπάρχουν μία ή δύο φράσεις που μπορεί να ερμηνεύσατε ως “σαρκαστικές”, σίγουρα υπερβαίνονται από την ειλικρινή ειλικρίνεια της επιστολής στο σύνολό της. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να κρίνετε τον π. Ρωμανό για “υπερηφάνεια”, ειδικά με βάση μια μόνο λέξη (και αυτή από ένα άτομο που προφανώς δεν είναι εξοικειωμένο με την αγγλική γλώσσα!). Αυτή η πειρασμός να κάνουμε πολύ γρήγορες κρίσεις για τους άλλους είναι μια παγίδα στην οποία όλοι πέφτουμε, αλλά εκεί είναι που πρέπει να πολεμήσουμε τις πρώτες μας παρορμήσεις και να προσπαθήσουμε να διορθωθούμε. Στην πραγματικότητα, ο π. Ρωμανός είναι ένας πολύ ταπεινός, απλός άνθρωπος, και δεν θα είχε μιλήσει ποτέ για ένα τέτοιο θέμα αν δεν ένιωθε ότι κάτι πολύ λάθος συμβαίνει στην επίθεση του Μάρτυρα κατά του π. Δημητρίου Δούτκο. Αν ακόμη και αυτός μιλάει, μπορείτε να είστε σίγουρος ότι πολλοί από τους σιωπηλούς επισκόπους και ιερείς μας είναι επίσης αναστατωμένοι (όπως πράγματι γνωρίζουμε).
Ο π. Ρωμανός χρησιμοποιεί μια πολύ καλή φράση στην επιστολή του (την οποία δεν ερμηνεύω καθόλου ως σαρκαστική): “θεολογικό μικροσκόπιο.” Αυτό είναι που χρησιμοποιείτε στις σκέψεις σας για τον π. Δημήτριο Δούτκο. Να τον κάνετε “οικουμενιστή” επειδή ο Πατριάρχης του δίνει κοινωνία στους Ρωμαίους Καθολικούς είναι σίγουρα θεολογική λεπτομέρεια.
Πρώτον, το να δίνεις κοινωνία στους Ρωμαίους Καθολικούς είναι σίγουρα μια αντι-κανονική πράξη, αλλά από μόνη της δεν συνιστά “αίρεση” που στερεί από μια ολόκληρη Εκκλησία τη χάρη του Θεού και καθιστά όλους στην Εκκλησία “αιρετικούς”—αυτό είναι ιησουιτικό σκεπτικό, όχι Ορθόδοξο. Μπορείτε να ρωτήσετε τον δικό σας επίσκοπο τι πιστεύει γι’ αυτό. Το γεγονός ότι υπερασπιζόμαστε τον π. Δημήτριο δεν σημαίνει καθόλου ότι υπερασπιζόμαστε αυτή την αντι-κανονική πρακτική ή εγκρίνουμε το Πατριαρχείο του; αυτά δεν είναι τα ζητήματα καθόλου. Εδώ συμφωνούμε με τον π. Νεκέτα.
Δεύτερον, αυτή η αντι-κανονική πράξη είναι μόνο μία από πολλές διαταραχές στην Μόσχα Πατριαρχία, η χειρότερη από τις οποίες είναι η αποδοχή της επιταγής των άθεων αρχών ως θέμα αρχής (αυτό είναι το “Σεργιανισμό”). Για αυτόν τον λόγο, η Εκκλησία μας δεν έχει κοινωνία με τη Μόσχα. Αλλά η Εκκλησία μας αναγνωρίζει αυτή την κατάσταση ως προσωρινή που θα τελειώσει όταν το κομμουνιστικό καθεστώς τελειώσει. Μέχρι τότε, αποφεύγουμε να κρίνουμε την εκκλησιαστική κατάσταση εκεί; απλώς απομακρυνόμαστε από την Μόσχα Πατριαρχία και δεν έχουμε κοινωνία μαζί της.
Τρίτον, η στάση μας απέναντι στον π. Δημήτριο δεν σημαίνει την αποδοχή οποιωνδήποτε απόψεών του που μπορεί να είναι λανθασμένες, ούτε σημαίνει ότι είμαστε σε επίσημη κοινωνία μαζί του. Απλώς τον αναγνωρίζουμε ως φωνή του αληθινού Ορθόδοξου πνεύματος που λείπει τόσο πολύ στον κόσμο μας σήμερα, και ακόμη και στους περισσότερους από τους δικούς μας εκκλησιαστικούς κύκλους; η φωνή του είναι μια εγγύηση ότι η έλλειψη κοινωνίας μας με την Μόσχα Πατριαρχία είναι μόνο προσωρινή, επειδή η Ορθοδοξία κάποιου όπως ο π. Δημήτριος είναι μία με τη δική μας.
Τέταρτον, υπάρχει το ερώτημα: Γιατί ο π. Δημήτριος δεν φεύγει από το Πατριαρχείο και ενώνεται με την Κατακόμβη; Έχει επικριθεί για το ότι είπε ότι πρέπει να παραμείνει με το Πατριαρχείο επειδή “αυτό είναι αυτό που μας έχει δοθεί.” Αλλά σκεφτήκατε ποτέ, ρεαλιστικά, τις εναλλακτικές του;
(α) Η Κατακόμβη από τη φύση της είναι κρυφή και ποτέ δεν αποκαλύπτεται σε ξένους, ειδικά σε τόσο διάσημους όπως ο π. Δημήτριος. Δεν αναζητά μόνο μεταστροφές, αλλά απομακρύνεται θετικά από αυτές, γνωρίζοντας τις πιθανότητες να ανακαλυφθεί από πράκτορες της KGB.
(β) Για να “ενωθεί με την Κατακόμβη” ο π. Δημήτριος θα ήθελε σίγουρα να συναντήσει μερικούς από τους επισκόπους και τους κληρικούς της και να μάθει τη πραγματική τους θέση σε εκκλησιαστικά θέματα σε αντίθεση με τις φήμες (θα ενωνόσασταν με μια Εκκλησία ή δικαιοδοσία που γνωρίζατε μόνο από φήμες;). Αυτό είναι σχεδόν αδύνατο υπό σοβιετικές συνθήκες. Και υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που θα ήθελε να ρωτήσει τους Κατακόμβους ιεράρχες πριν πραγματικά υποταχθεί σε αυτούς: είναι αληθινές ή ψευδείς οι φήμες ότι υπάρχουν “σεχταριστικά” στοιχεία στην κοσμοθεωρία τους; Είναι αληθινές οι φήμες ότι βάζουν “Ρωσία” πάνω από “Ορθοδοξία”; κ.λπ. Δεν θα θέλατε να διευκρινιστούν αυτά τα πράγματα πριν ενωθείτε με μια τέτοια Εκκλησία; Το σημείο εδώ είναι: το θέμα δεν είναι καθόλου απλό.
(γ) Ακόμη και αν μπορούσε να βρει την Κατακόμβη και να μιλήσει με τους επισκόπους της, η απόφαση να ενωθεί αμέσως βάζει τέλος στη δραστηριότητά του, καθώς αυτή η Εκκλησία είναι εντελώς παράνομη και όλα τα γνωστά μέλη συλλαμβάνονται αμέσως. Αν λέτε ότι θα έπρεπε να είναι έτοιμος να υποφέρει αυτό, τότε θα πρέπει να πείτε το ίδιο και για τους κληρικούς και τους λαϊκούς της Κατακόμβης—γιατί δεν “ομολογούν” την πίστη τους και συλλαμβάνονται αντί να κρύβονται στις κατακόμβες και να μην κάνουν την πίστη τους διαθέσιμη σε όλους;
Για αυτούς και άλλους λόγους είναι εντελώς μη ρεαλιστικό να περιμένουμε από τον π. Δημήτριο να “ενωθεί με την Κατακόμβη” (αν το έκανε, δόξα τω Θεώ, θα ήταν ένα μεγάλο μήνυμα για όλους; αλλά δεν μπορούμε να το περιμένουμε ή να το απαιτήσουμε). Αυτό δεν σημαίνει ότι “αναγνωρίζουμε” την Μόσχα Πατριαρχία ή αρνούμαστε τη μαρτυρία της Κατακόμβης; είναι μόνο να κοιτάξουμε τα εκκλησιαστικά θέματα στη Ρωσία ρεαλιστικά και με συμπόνια. Η Ορθόδοξη εικόνα της κατάστασης της Ρωσικής Εκκλησίας σήμερα δεν αντιστοιχεί ακριβώς στην δικαιοδοτική εικόνα. Ο π. Νεκέτας και άλλοι, προσπαθώντας να περιορίσουν την άποψή μας στην δικαιοδοτική εικόνα, και να αποδείξουν ότι όλοι είναι “αιρετικοί” που δεν ανήκουν στη δικαιοδοσία μας, κατά τη γνώμη μου κάνουν κακό στην Ορθόδοξη Εκκλησία και οδηγούν τους ανθρώπους προς μια σεχταριστική προοπτική, μακριά από την Ορθόδοξη προοπτική.
Υπάρχουν άλλες πτυχές που θα μπορούσα να συζητήσω, αλλά δεν υπάρχει χρόνος για τώρα. Θα σας δω σύντομα.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Υ.Γ. Μόλις έμαθα, από μια φαινομενικά αξιόπιστη πηγή, ότι ένας από τους κύριους λόγους που ο Μητροπολίτης Νικολάι “υποβιβάστηκε” στην ιεραρχία της Σοβιετικής Εκκλησίας στις αρχές της δεκαετίας του 1970 (ο επίσημος λόγος ήταν η υγεία του), ήταν ακριβώς επειδή είχε δώσει κοινωνία στους Ρωμαίους Καθολικούς στη Ρώμη στο Ρωσικό, και οι συντηρητικοί ιεράρχες του Πατριαρχείου είχαν αρκετό θάρρος να διαμαρτυρηθούν γι’ αυτό. Αυτό “αποδεικνύει” τίποτα, φυσικά, αλλά σίγουρα δείχνει ότι η εκκλησιαστική ζωή στη Ρωσία δεν είναι καθόλου απλή και οι κρίσεις μας γι’ αυτήν θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις πολλές πτυχές της και όχι μόνο το στενό γράμμα του νόμου.
Μια άλλη σκέψη: όλες αυτές οι αντιπαραθέσεις υπέρ και κατά του π. Δημητρίου θα ήταν τόσο περιττές αν μόνο οι άνθρωποι διάβαζαν τα βιβλία του με ανοιχτή καρδιά. Τα λόγια του είναι μια αναπνοή φρέσκου αέρα για τους ανθρώπους σήμερα, ειδικά (νομίζω) για ανθρώπους όπως εσείς που βρίσκουν δύσκολο να διαβάσουν άλλα βασικά βιβλία όπως το Αόρατο Πόλεμο—μιλάει κατευθείαν στην καρδιά των ανθρώπων σήμερα, τόσο στη Ρωσία όσο και έξω. Ελπίζαμε να μπορέσουμε να εκτυπώσουμε μια μετάφραση των Κυριακάτικων Ομιλιών του (εκτυπωμένες στα Ρωσικά από τον Αρχιεπίσκοπο Βιτάλι του Μόντρεαλ), αλλά ο Βλαδίκα μας λέει ότι έχει μια μετάφραση που εκτυπώνεται στην Ουάσινγκτον. Πρέπει να το αποκτήσετε και να το διαβάσετε.