Επιθέσεις από Σιάτλ/Βοστώνη κατά ΣΑΔ, Μόσχα και χάρη
28 Δεκεμβρίου/10 Ιανουαρίου 1981
Αγαπητοί Αδελφοί και Αδελφές στον Χριστό, Γιώργο και Μάργκαρετ,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σας!
Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας, την οποία εκτιμούμε για την ειλικρίνειά της. Ενώ ίσως υπάρχουν διαφορές στις απόψεις μας, αν μπορέσουμε να τις εκφράσουμε ειλικρινά, και με αμοιβαία αγάπη και συγχώρεση, αυτές οι διαφορές δεν θα αποτελέσουν εμπόδιο στην ενότητά μας στην Εκκλησία του Χριστού. Έχετε εκφράσει την ανησυχία σας για κάποιες δηλώσεις που έχουμε δημοσιεύσει στο Ορθόδοξο Λόγο, και θα ήθελα εδώ να εξηγήσω αυτές τις δηλώσεις λίγο πιο πλήρως, ώστε να αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις σχετικά με αυτές.
Πρώτα απ’ όλα, πιστεύω ότι δεν είναι ακριβές να λέμε ότι έχουμε κάνει “επιθέσεις” στο Ορθόδοξο Λόγο κατά της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως, της Εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου στο Σιάτλ, ή οποιουδήποτε κληρικού της Συνόδου. Ενώ έχουμε κάνει προειδοποιήσεις σχετικά με ό,τι θεωρούμε ως ανθυγιεινές στάσεις που μπορεί (ή μπορεί να μην) μοιράζονται οι άτομα που αναφέρετε, έχουμε προσέξει πολύ να μην τις διατυπώσουμε με τη μορφή κατηγοριών ή “επιθέσεων” κατά ατόμων—τόσο επειδή θεωρούμε ότι τέτοιες προσωπικές διαμάχες είναι άκαρπες και μη οικοδομητικές για τους πιστούς, όσο και επειδή απλώς δεν έχουμε στο μυαλό μας να “επιτεθούμε” σε κανέναν: απλώς προειδοποιούμε για στάσεις που έχουν ήδη προκαλέσει καταστροφικά αποτελέσματα στην Εκκλησία μας και ελπίζουμε να αποτρέψουμε την αύξηση αυτών των καταστροφών. Αν διαβάσετε ξανά το απόσπασμα που ερμηνεύετε ως “επίθεση” σε κάποιους ιερείς της Εκκλησίας μας (στη σελίδα 121 του τεύχους αριθ. 92), θα δείτε ότι δηλώσαμε εκεί “αν κάποιος μπορεί να βρει τη θέση του σε αυτή τη δικαιοδοσία χωρίς να πέσει στην παγίδα…” Αυτό δεν είναι “επίθεση,” αλλά μόνο μια προειδοποίηση, βασισμένη στην πικρή εμπειρία ανθρώπων που ήρθαν στη δικαιοδοσία μας και την εγκατέλειψαν ακριβώς επειδή έπεσαν σε αυτή την παγίδα και τώρα (στο πνεύμα κάποιων φανατικών παλαιοημερολογιτών στην Ελλάδα) κατηγορούν τους δικούς μας επισκόπους για “αιρετισμό” και “αποστασία.” Το πικρό πνεύμα διαμάχης και φατριασμού που διαδίδεται από κάποιους από αυτούς τους ανθρώπους είναι, νομίζω, αρκετός λόγος για να εκδώσουμε μια προειδοποίηση σχετικά με αυτό το πνεύμα.
Δεύτερον, νομίζω ότι θα πρέπει να γνωρίζετε (όπως ίσως δεν γνωρίζετε) ότι, ενώ εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε κάνει επιθέσεις κατά κανενός στην Εκκλησία μας στο Ορθόδοξο Λόγο, οι δημοσιεύσεις της Εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου στο Σιάτλ έχουν κάνει τέτοιες επιθέσεις. Συγκεκριμένα, στο άρθρο στο Orthodox Christian Witness που απευθύνεται στον π. Δημήτριο Ντούκο, οι συντάκτες του Ορθόδοξου Λόγου και του Νικολάου αποκαλούνται “ανήθικοι” και “ανεύθυνοι” για την υπεράσπισή τους του π. Δημητρίου (αυτοί οι συντάκτες δεν αναφέρονται ονομαστικά, αλλά τα λόγια τους παρατίθενται); για μένα, αυτό είναι ένα βήμα πέρα από τα όρια μιας νόμιμης διαφοράς γνώμης, και μια προσπάθεια να αρχίσει ένας “πόλεμος” σε αυτό το ζήτημα. Στην “Άμυνά μας για τον π. Δημήτριο” δεν απαντήσαμε σε αυτή την κατηγορία, ούτε κάναμε δικές μας κατηγορίες, πιστεύοντας ότι τέτοια πράγματα δεν είναι προς το καλό της Εκκλησίας. Παρεμπιπτόντως, αρκετοί από τους επισκόπους μας έχουν εκφράσει τη συμφωνία τους με τη θέση μας και τη λύπη τους για το άρθρο στο Orthodox Christian Witness.
Επιπλέον, η Εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου στο Σιάτλ έχει αναλάβει την ευθύνη για τη δημοσίευση των πολύ χονδροειδών επιθέσεων που έγιναν από τον Διάκονο Λεβ Πουχάλο κατά της παραδοσιακής Ορθόδοξης διδασκαλίας για τη ζωή μετά θάνατον και κατά όλων εμάς που την υποστηρίζουμε. Αυτές οι επιθέσεις έχουν κορυφωθεί με τον Διάκονο Λεβ να με αποκαλεί (σε μια ανοιχτή επιστολή) κυριολεκτικά “αιρετικό” επειδή υπερασπίστηκα την παραδοσιακή διδασκαλία στο βιβλίο μου, Η Ψυχή Μετά Θάνατον. Αυτές οι επιθέσεις έχουν προκαλέσει τόση αναστάτωση στην Εκκλησία που η Σύνοδος των Επισκόπων αναγκάστηκε να εκδώσει ένα διάταγμα που εκθέτει μερικά από τα λάθη του Διάκονο Λεβ, απαλλάσσοντάς με από την ψευδή κατηγορία του αιρετισμού, και διατάσσοντας τον Διάκονο Λεβ να σταματήσει αυτές τις επιθέσεις; στην Δυτική Αμερικανική Επισκοπή (και ίσως και σε άλλες τώρα) ο Διάκονος Λεβ έχει ανασταλεί από τις κληρικές του λειτουργίες και του έχει απαγορευτεί να δημοσιεύει ή να δίνει διαλέξεις μέχρι να παραδεχτεί τα λάθη του. Τέτοιες επιθέσεις όπως οι δικές του, είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνήσετε, δεν θα πρέπει να έχουν θέση στην Εκκλησία, και εγώ και πολλοί άλλοι λυπούμαστε μόνο να δούμε το ρόλο που έχει παίξει η Εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου στη διάδοση τους.
Τρίτον, νομίζω ότι θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί όταν βγάζετε συμπεράσματα από τις δηλώσεις των Επισκόπων της Ρωσικής Εκκλησίας μας στο Εξωτερικό. Όταν οι επίσκοποί μας το 1971 καταδίκασαν την απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας να δώσει κοινωνία στους Ρωμαίους Καθολικούς, χρησιμοποίησαν ισχυρή γλώσσα, αποκαλώντας την “αιρετική” πράξη; αλλά δεν κήρυξαν το Πατριαρχείο Μόσχας ότι είναι στερημένο χάρης, ή ότι έχει απομακρυνθεί εντελώς από την Εκκλησία. Οι επίσκοποι, σε διάφορες περιπτώσεις, έχουν συγκεκριμένα αρνηθεί να κάνουν μια τέτοια δήλωση; και στην δήλωσή τους στο 1976 Σύνοδο, απευθύνθηκαν συγκεκριμένα στους ειλικρινείς και αγωνιζόμενους ιερείς του Πατριαρχείου Μόσχας με όρους που προορίζονται μόνο για ιερείς που κατέχουν και διανέμουν τη χάρη του Θεού (όπως σημειώνεται στο άρθρο μας για τον π. Δημήτριο). Αυτή η δήλωση ήταν αρκετή για να προκαλέσει μερικούς πρώην μέλη της Εκκλησίας μας στην Αγγλία να κηρύξουν τους επισκόπους μας “αιρετικούς.”
Νομίζω ότι ολόκληρο το ζήτημα του Πατριαρχείου Μόσχας είναι πολύ πιο λεπτό και περίπλοκο από ό,τι φαίνεται να νομίζετε. Όταν παραθέτετε το δικό μας άρθρο για την “Κατακόμβια Τιχωνίτη Εκκλησία,” δεν βρίσκω καμία αντίφαση μεταξύ αυτού και του άρθρου μας για τον π. Δημήτριο: στο πρώην άρθρο, δηλώσαμε μόνο ότι “αν η κανονική Ορθόδοξη εκκλησιαστική ζωή δεν αποκατασταθεί στη Ρωσία, το Πατριαρχείο Μόσχας θα μαραθεί και θα πεθάνει τελικά σε αποστασία, και οι αθώοι άνθρωποι που το ακολουθούν θα βρουν τον εαυτό τους πέρα από κάθε αμφιβολία έξω από την Εκκλησία του Χριστού.” Ακόμη πιστεύω ότι αυτό είναι αλήθεια; αλλά δεν ακολουθεί ότι πρέπει να θεωρούμε το Πατριαρχείο Μόσχας σήμερα ως στερημένο από τη χάρη του Θεού (αυτό το ζήτημα συζητήθηκε στην ίδια εκείνη άρθρο), ούτε το άρθρο αρνείται ότι η κανονική Ορθόδοξη εκκλησιαστική ζωή θα μπορούσε να αποκατασταθεί στη Ρωσία—και νομίζω ότι το φαινόμενο του π. Δημητρίου και των άλλων ομολογητών ιερέων του Πατριαρχείου Μόσχας μας δίνει καλή ελπίδα ότι αυτό θα είναι τελικά η περίπτωση (μετά την πτώση του κομμουνισμού).
Εγώ ο ίδιος βρίσκω επώδυνο ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ μερικών από εμάς στη Ρωσική Εκκλησία στο Εξωτερικό. Ωστόσο, νομίζω ότι μια ειλικρινής έκφραση αυτών των διαφορών δεν είναι επαρκής αιτία για απώλεια ενότητας μεταξύ μας. Κάτι άλλο, ωστόσο, είναι το πνεύμα κατηγορίας και επίθεσης στο οποίο έχουν επιδοθεί μερικά μέλη της Εκκλησίας μας; αυτό είναι ήδη παραβίαση της ενότητας, και φοβάμαι πολύ το τελικό αποτέλεσμα αυτού. Ένας αριθμός ανθρώπων, όπως έχω πει, έχουν ήδη φύγει από την Εκκλησία μας με θυμό, και βλέπω άλλους προφανώς να προετοιμάζονται να πάνε τον ίδιο δρόμο. Οι προειδοποιήσεις μας σχετικά με αυτό το θέμα στο Ορθόδοξο Λόγο προορίζονται να σώσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους από αυτό το αυτοκτονικό βήμα. Ορισμένα επικίνδυνα σημάδια: Μόλις πρόσφατα ο ιερέας της Εκκλησίας του Αγίου Νεκταρίου στο Πόρτλαντ είπε σε δύο από τα πνευματικά μου παιδιά που είχα στείλει εκεί, ότι οι Ρώσοι επίσκοποί μας “προδίδουν” αυτόν με τον “οικομενισμό” τους; ένας άλλος Έλληνας ιερέας είπε στο ποίμνιό του ότι σύντομα θα είναι πάλι χωρίς επισκόπους επειδή θα πρέπει να φύγουν από τη Ρωσική Εκκλησία στο Εξωτερικό; ένας άλλος κληρικός αποκαλεί ανοιχτά μερικούς από τους επισκόπους μας “αιρετικούς.” Οι κίνδυνοι για τους οποίους προειδοποιούμε δεν είναι φανταστικοί, καθόλου.
Ειλικρινά εύχομαι να κατανοήσετε ότι δεν είμαστε καθόλου εναντίον σας και άλλων “προσφύγων” στην Εκκλησία μας. Από τη στιγμή που εντάχθηκαν στην Εκκλησία μας, ήμασταν μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών τόσο της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως όσο και της Ενορίας του Αγίου Νεκταρίου, και δεν είμαστε “κατά” τους τώρα. Ακόμη και ενώ προειδοποιούμε για στάσεις που μπορεί να κρατούνται σε αυτά τα μέρη, είναι πάντα με την ελπίδα ότι δεν έχουν ακόμη “καταλάβει” αυτά τα μέρη, και αν εκφράσουμε την προειδοποίηση γενικά και όχι προσωπικά, ίσως αυτές οι στάσεις μπορούν ακόμη να αλλάξουν πριν να είναι πολύ αργά και να έχει προκύψει μια τραγική σχισματική κατάσταση.
Θα χαρούμε να συζητήσουμε οποιαδήποτε από αυτά τα ερωτήματα περαιτέρω μαζί σας στο ίδιο πνεύμα φιλικής ανταλλαγής. Είθε ο Θεός να σας στείλει την άφθονη χάρη Του στο νέο έτος, και να συγχωρέσει σε όλους μας τις πολλές μας αδυναμίες.
Με αγάπη στον Χριστό,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ
Υ.Γ. Το άρθρο του Επισκόπου Κυπριανού στο νέο μας Ορθόδοξο Λόγο (αρ. 93) δίνει την άποψη [η επιστολή τελειώνει]