Το Ορθόδοξο Λόγο 96 Ταυρίων, Μητροπολίτης Φιλάρετος, Μόσχα και χάρη
13/26 Αυγούστου 1981
Απόδοση της Μεταμορφώσεως
Αγαπητέ Δρ. Τζόνστον,
Είθε η ευλογία του Κυρίου να είναι μαζί σας!
Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας της 10/23 Αυγούστου και το αντίγραφο της επιστολής σας προς τον Μητροπολίτη Φιλάρετο. Εκτιμούμε πολύ την αποστολή της.
Λυπάμαι να ακούσω ότι βρίσκετε το Ορθόδοξο Λόγο, αρ. 96, τόσο αναστατωτικό. Ειλικρινά νομίζω ότι το περιεχόμενο του τεύχους δεν δικαιολογεί μια τόσο ισχυρή αντίδραση. Το πραγματικό ζήτημα που εμπλέκεται είναι σίγουρα όχι περισσότερο από την καταλληλότητα της παρουσίασης ενός ιερέα που ήταν, άλλωστε, μέλος της Σοβιετικής Εκκλησίας, ως Ορθόδοξου προτύπου, με την οποία δεν έχουμε κοινωνία (και με την οποία, όπως δηλώνει ξεκάθαρα το τεύχος 96, δεν θα πρέπει να έχουμε κοινωνία).
Άρθρα για τον Αρχιμανδρίτη Ταυρίωνα, τον π. Δημήτριο Ντούκο και άλλους θαρραλέους ιερείς της Σοβιετικής Εκκλησίας έχουν δημοσιευθεί εδώ και αρκετά χρόνια σε ρωσόφωνες εκκλησιαστικές περιοδικές εκδόσεις που εκδίδονται στο Τζόρντβιλ, και δεν έχει υπάρξει καμία κραυγή στην Εκκλησία μας; είναι γενικά κατανοητό ότι αυτό είναι θέμα προσωπικής επιλογής, και εκείνοι που θα προτιμούσαν να κρατήσουν τη “σκληρή γραμμή” και να μην αναφέρουν καν τέτοιους ιερείς δεν έχουν δείξει καμία ιδιαίτερη αναστάτωση όταν άλλοι (όπως εμείς) έχουν θεωρήσει τα λόγια και τις πράξεις αυτών των ιερέων ως έχοντα θετική αξία για εμάς στη Δύση. Οι αναγνώστες μας, judging from our mail, have generally agreed with us in this. Ο λόγος που δεν υπήρξε κραυγή, νομίζω, είναι απλώς επειδή η διαφωνία μας σχετικά με το μικρό ζήτημα της καταλληλότητας υπερβαίνει τη μεγαλύτερη συμφωνία μας σχετικά με τη φύση της Εκκλησίας, τη στάση της Ρωσικής Εκκλησίας μας στο εξωτερικό, κ.λπ.
Η κραυγή και η αναστάτωση προέρχονται, μάλλον, από τους μετανοητές στην Εκκλησία μας όπως εσείς, οι οποίοι, φαίνεται, βρίσκουν τη διαφωνία τους πολύ πιο βαθιά. Αυτή η διαφωνία μπορεί να φανεί σε ορισμένες από τις αξιακές κρίσεις που κάνετε στην επιστολή σας προς τον Μητροπολίτη: ένας επίσκοπος στη Σοβιετική Εκκλησία είναι “ψευδοεπίσκοπος,” “οι Σοβιετικοί επίσκοποι δεν είναι επίσκοποι.” Η διαφωνία σας μαζί μας, επομένως, είναι βαθιά σχετικά με την εκκλησιολογία; προφανώς συμφωνείτε με τον π. Μιχαήλ Αζκούλ, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα (Ορθόδοξος Χριστιανός Μάρτυρας, 10/23 Αυγούστου) ότι “η αίρεση έχει αναιρέσει αυτές τις αρχαίες έδρες. Δεν υπάρχει ‘εκκλησία,’ άρα δεν υπάρχουν Μυστήρια” στις Εκκλησίες της Μόσχας και της Κωνσταντινούπολης.
Ελπίζω να είστε ενήμερος ότι η Ρωσική Εκκλησία μας στο εξωτερικό ποτέ δεν δίδαξε και δεν διδάσκει τώρα αυτό; αυτή είναι μια γνώμη που έχει εισαχθεί στη μέση μας από κάποιους μετανοητές που νομίζουν ότι είναι σοφότεροι από τους επισκόπους μας. Λυπάμαι που φαίνεται να μην βλέπετε την προφανή σημασία του να μην έχουμε κοινωνία με τη Σοβιετική Εκκλησία: με αυτόν τον τρόπο παραμένουμε ελεύθεροι από την πολιτική και δεν δεσμεύουμε τους εαυτούς μας σε επισκόπους που δεν είναι ελεύθεροι και οι οποίοι συχνά αναγκάζονται να προδώσουν την αλήθεια. Αλλά να δηλώσουμε ότι αυτή η Εκκλησία δεν έχει χάρη είναι μια προϋπόθεση που οι επίσκοποί μας ποτέ δεν τόλμησαν να κάνουν. Αυτή η άποψη, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καθόλου αποτέλεσμα μιας υγιούς ή αυστηρής εκκλησιολογίας, αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας υπερβολικά αυστηρής λογικής (μια τυπική ασθένεια της δυτικής μας νοοτροπίας) που εφαρμόζεται εκεί όπου δεν ταιριάζει. Νομίζω ότι η άνεση της δυτικής μας ζωής (ιδίως, η απουσία των αγωνιώδων επιλογών που μερικές φορές παρουσιάζονται στους κληρικούς στη Ρωσία) μόνο βοηθά κάποιον να είναι “αυστηρά λογικός” χωρίς να βλέπει το σύνολο του πλαισίου της εκκλησιαστικής ζωής στη Σοβιετική Ρωσία. Πιστεύω ότι η δήλωση για την εκκλησιαστική κατάσταση στην “Κατακόμβη Επιστολή” που δημοσιεύτηκε στο ίδιο μας τεύχος 96 λέει ωραία ό,τι χρειάζεται να ειπωθεί σχετικά με αυτό το θέμα, και θα σας ενθάρρυνα να το μελετήσετε πιο προσεκτικά, χωρίς να βιάζεστε να σκεφτείτε ότι αντιφάσκει με τον εαυτό του; εκφράζει τη θέση της Ρωσικής Εκκλησίας μας στο εξωτερικό: καμία κοινωνία με το Πατριαρχείο Μόσχας, αλλά καμία δήλωση σχετικά με την “έλλειψη χάρης,” και συμπόνια για εκείνους που δεν έχουν άλλη πηγή εκκλησιαστικής ζωής. Αυτή είναι σίγουρα η θέση του Μητροπολίτη Φιλάρετου, ο οποίος, στέλνοντάς μας το υλικό για τον Αρχιμανδρίτη Ταυρίωνα για δημοσίευση, δεν ήταν καθόλου ασυνεπής με τη σκληρή του στάση κατά των Σοβιετικών επισκόπων.
Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε αυτό το σημείο και να αφήσουμε τις διαφωνίες μας να αφορούν μικρά ζητήματα; Αν όχι, φοβάμαι το σχίσμα που αναδύεται στη μέση μας από εκείνους που πραγματικά νομίζουν ότι “γνωρίζουν καλύτερα” από τους επισκόπους μας. Μπορώ ήδη να δω στην ομιλία του π. Μιχαήλ στο Ορθόδοξο Χριστιανό Μάρτυρα τις αρχές των υπερβολών που μπορούν να επιταχύνουν ένα σχίσμα: σίγουρα κανένας από εμάς που θαυμάζουμε τον π. Ταυρίωνα δεν νομίζει ότι προσπάθησε, ή ότι μπορεί κανείς, να “ενταχθεί στην εκκλησία της Μόσχας για να τη σώσει”; δεν έχουμε “ενθουσιασμό για την εκκλησία της Μόσχας” (το θεωρώ απλή συκοφαντία); δεν συμμετέχουμε σε καμία “μπερδεμένη σκέψη,” “ανοησία,” ή “σοφιστεία”—αλλά η χρήση τέτοιου είδους γλώσσας δείχνει σίγουρα ότι δεν είναι καλά διατεθειμένος να κατανοήσει τη θέση του Μητροπολίτη Φιλάρετου και των υπολοίπων από εμάς.
Προσεύχομαι ότι, καθώς σας ενδιαφέρει τόσο πολύ αυτό το ζήτημα, δεν θα είστε ικανοποιημένος με μια επιφανειακή απάντηση, και δεν θα πιέσετε “λογικές deducations” που αντικαθιστούν την πραγματική εκκλησιολογία, αλλά θα μελετήσετε το ζήτημα πιο βαθιά στις δηλώσεις των Ρώσων επισκόπων μας (τόσο της Κατακόμβης Εκκλησίας όσο και της Ρωσικής Εκκλησίας στο εξωτερικό—βλέπε, για παράδειγμα, τις δηλώσεις των επισκόπων μας στο Ορθόδοξο Λόγο, 1976, αρ. 5, σ. 160-166). Νομίζω ότι θα διαπιστώσετε ότι η θέση των επισκόπων μας δεν έχει αλλάξει καθόλου; μάλλον, αυτό που έχει αποκαλυφθεί είναι ότι εσείς (και εκείνοι που σκέφτονται όπως εσείς) δεν ήσασταν ομόφρονες με τους επισκόπους μας στο παρελθόν, και μόλις τώρα το ανακαλύπτετε. Προσεύχομαι να βρείτε ότι μπορείτε να είστε ομόφρονες με τους επισκόπους μας; η στάση τους είναι πραγματικά σχεδόν η μόνη υγιής στον Ορθόδοξο κόσμο σήμερα, ακόμη και αν δεν είναι πάντα εύκολο να “οριστεί” για τις πολύ δυτικές, σύγχρονες νοοτροπίες μας.
Συγχωρέστε με αν οτιδήποτε έχω πει εδώ σας έχει προσβάλει με οποιονδήποτε τρόπο; σίγουρα δεν το είχα σκοπό, και ελπίζω ότι θα υπάρχει συνεχής ειρήνη μεταξύ μας στην Ρωσική Εκκλησία στο εξωτερικό. Παρακαλώ προσευχηθείτε για όλους μας.
Με αγάπη εν Χριστώ,
Ανάξιος Ιερομόναχος Σεραφείμ